از مهمترین واجبات اجتماعی اسلام
در ذیل مسئله جهاد توجه به نکته مهمی لازم است که ذیلا بعرض می‌رسد.
یکی از مهمترین واجبات متروکه که پروردگار عالم بر امت اسلام فرض فرموده است آماده‌نمودن تمام وسایل حیات از تمام علوم و صنایع وحرف است و آنچه در زندگی سعادتمندانه بشری بدان احتیاج افتد چنانکه در قرآن کریم میفرماید:
﴿وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا ٱسۡتَطَعۡتُم مِّن قُوَّةٖ وَمِن رِّبَاطِ ٱلۡخَيۡلِ تُرۡهِبُونَ بِهِۦ عَدُوَّ ٱللَّهِ وَعَدُوَّكُمۡ وَءَاخَرِينَ مِن دُونِهِمۡ لَا تَعۡلَمُونَهُمُ ٱللَّهُ يَعۡلَمُهُمۡۚ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَيۡءٖ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ يُوَفَّ إِلَيۡكُمۡ وَأَنتُمۡ لَا تُظۡلَمُونَ٦٠﴾[الأنفال: ۶۰]
«آماده کنید برای ایشان آنچه را می‌توانید از هرگونه نیرو و از رشته‌های اسبان تا بدان وسیله دشمنان خدا و دشمنان خودتان را بترسانید و دشمنان دیگری که شما آن‌ها را ندانسته و نمی‌شناسید ولی خدا آن‌ها را می‌داند وآنچه در راه خدا انفاق می‌نمائید به شما برگردانیده می‌شود ونفع آن عاید خودتان می‌گردد و به شما ظلم نمی‌شود».
هر چند ظاهر این آیه امر به آماده‌نمودن تجهیزات جنگی و آلات حرب و ضرب است اما در حقیقت امر به آماده‌نمودن تمام چیزهائی است که در زندگی اجتماعی انسانی بدان نیاز افتد تا جائیکه علوم محرمه نیز مانند سحر و تسخیر اجنه و شعبده‌بازی و امثال این گونه علوم که ذاتاً حرام و تعلیم و تعلّم آن موجب تعزیر از جانب حاکم و پیشوای مسلمین است، معذالک به قدر کفایت تا آن حد که مسلمین را در برابر دشمنان خود برتری دهد واجب کفائی است، که اگر در کسب و تهیه آن قصور شود عموم مسلمانان مسئول و معاقب در پیشگاه پروردگار جهان می‌باشند. مثلاً اگر در شهری یا کشوری صدنفر یا ده هزار نفر طبیب لازم باشد واز این عده فقط یک نفر کم باشد بر عموم امت اسلامی یعنی بر فرد فرد آنان واجب است که به تهیه آن یک نفر قیام نایند زیرا این احتیاج است و احتیاج مسلّماً آنان را در برابر دشمن ضعیف و محتاج و ضعیف می‌نمایاند و قصور وتقصیر در این باره حرام است، پس علوم مسلمانان در پیشگاه خداوند برای تهیه همان یک طبیب از ده هزار طبیب مثلاً مسئول و معاقبند و همچنین مهندس و شیمی‌دان، و مستخرج معادن، و متخصص برق، و داروسازی، و حتی خیاط و بزاز وعطار و خلاصه آنچه سعادت جامعه مسلمین را به حد اعلی تأمین و آنان را از دشمنان بی‌نیاز نماید و موجب عزت و احترام و وقار و ایجاد حشمت و عظمت نماید. تا جائیکه در کتاب شریف کافی از حضرت امام محمّدباقر÷روایت شده که فرمود: «دخل قوم على الحسین بن على علیهما السلام فرأوه مختضباً بالسواد فسألوه عن ذالك فمدّ یده الى لحیته ثم قال: امر رسول الله جفي غزاة غزاها ان یختضبوا بالسواد لیقووا به على المشركین»:
میفرماید گروهی بر جناب حسین بن علی علیهما السلام وارد شدند دیدند که آن بزرگوار خضاب سیاهی بسته‌اند از جهت آن سؤال کردند آن حضرت دست مبارک به ریش خود کشیده فرمودند: رسول خدا در جنگی که خود مباشر آن بوده امر فرمود که مسلمانان به سیاهی خضاب کنند تا بر دشمنان نرومند شوند.
اسلام از پیروان خود می‌خواهد که در تمام شئون حیات استیلا و تفوق و جمال و حشمت خود را بر دیگران مسلّم دارند.
و قرآن کریم نعمای الهی را بر سبیل منت بر مؤمنین برمی‌شمارد ﴿ٱللَّهُ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَأَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَأَخۡرَجَ بِهِۦ مِنَ ٱلثَّمَرَٰتِ رِزۡقٗا لَّكُمۡۖ وَسَخَّرَ لَكُمُ ٱلۡفُلۡكَ لِتَجۡرِيَ فِي ٱلۡبَحۡرِ بِأَمۡرِهِۦۖ وَسَخَّرَ لَكُمُ ٱلۡأَنۡهَٰرَ٣٢ وَسَخَّرَ لَكُمُ ٱلشَّمۡسَ وَٱلۡقَمَرَ دَآئِبَيۡنِۖ وَسَخَّرَ لَكُمُ ٱلَّيۡلَ وَٱلنَّهَارَ٣٣﴾[إبراهيم: ۳۲-۳۳]
«خداوند کسى است که آسمان‌ها و زمین را آفریده است و از آسمان آبى فرو فرستاده است، آنگاه با آن براى شما روزىاى از [اقسام] میوهها برآورده و کشتى را برایتان رام ساخته است تا به حکم او در دریا روان باشد. و جویباران را براى شما مسخّر گرداند (۳۲) و خورشید و ماه را که پیوسته روانند براى شما رام کرد. و شب و روز را [نیز] برایتان مسخّر گرداند»
و میفرماید: ﴿أَلَمۡ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِي ٱلۡأَرۡضِ وَٱلۡفُلۡكَ تَجۡرِي فِي ٱلۡبَحۡرِ بِأَمۡرِهِۦ وَيُمۡسِكُ ٱلسَّمَآءَ أَن تَقَعَ عَلَى ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا بِإِذۡنِهِۦٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ بِٱلنَّاسِ لَرَءُوفٞ رَّحِيمٞ٦٥﴾[الحج: ۶۵]
«یا ندیدهاى که خداوند آنچه را که در زمین است و کشتی‌ها را که به فرمان او رواناند برایتان مسخّر گرداند و آسمان را از آنکه بر زمین افتد- مگر به اجازه او- نگاه مىدارد. بى‌گمان خداوند [نسبت] به مردم بخشاینده مهربان است»
یعنی خدائی که دریا را مسخر شما کرد تا به فرمان و دستور او کشتی ر آن به گردش درآید تا از فضل خدائی استفاده کنید و شاید شکرگذار شوید، پس خدا مسلمانان را مسلط بر دریا می‌خواهد ودستور کشتی رانی می‌دهد ولی یک نگاه اسف بار بر وضع کنونی مسلمین معلوم می‌دارد که تا چه حد بر دریاها استیلا دارند!! به خوبی می‌دانیم که کشتی‌هائی که از آمریکا و انگلستان وهند و سایر کشورها در پهنۀ اوقیانوس‌ها سینه دریاها را می‌شکافند بسیار وهزاران هزار است اما برویم و به بینیم از چند هزار آن یکی مال مسلمان‌هاست؟ برای بدست‌آوردن این حقیقت، خیلی زحمت لازم نیست بلکه همین قدر کافی است که به کارخانه‌های کشتی‌سازی دنیا مراجعه کنیم و ببینیم چقدر آن مال مسلمین است.همین چند روزه بود که یکی از ناو هواپیمابرهای آمریکا که مشغول ساختمان آن بودند و بیش از سه هزار کارگر و مهندس در آن مشغول کار بودند آتش گرفت و از بین رفت ولی قدرت کشتی‌رانی این دولت درمقابل این خسارت مثل آن است که یک کوزه از کارخانه کوزه‌گری بشکند!!
از جملۀ نعمت‌هائی که خداوند متعال در قرآن مجید بر مردم منت می‌گذارد نعمت فلزات و آهن است که میفرماید :
﴿وَأَنزَلۡنَا ٱلۡحَدِيدَ فِيهِ بَأۡسٞ شَدِيدٞ وَمَنَٰفِعُ لِلنَّاسِ﴾[الحديد: ۲۵]
«و آهن پدید آوردیم که در آن [مایه] جنگ و ستیز و [نیز] بهرههایى براى مردم است»
باید دید آیا این همه اسباب و آلاتی که از آهن می‌سازند از قبیل کشتی، اتومبیل، طیاره، قطار راه‌آهن، مصالح ساختمانی، و هزارها و میلون‌ها انواع آن آیا از این همه آلات که هم در جنگ و هم در صلح بکار می‌روند هزار یک آن را مسلمانان می‌سازند یا لا اقل هزار یک آنکه در کار خانه‌های دیگران ساخته می‌شود متعلق به مسلمانان است؟!
با یک توجه مختصری به کشورهای اروپا و آمریکا و کارخانه‌های عظیم و غول‌پیکر آن‌ها وجوش و خروشی که در آن کارخانه‌ها است مثل آنکه این ایاترا خداوند تنها برای آن‌ها فرستاده است!
اینک می‌رویم سراغ زراعت: شما آیات شریفه قرآن را ملاحظه کنید میفرماید: ﴿وَٱلۡأَرۡضَ وَضَعَهَا لِلۡأَنَامِ١٠﴾[الرحمن: ۱۰] بعد نعمت‌هائی که از زمین برای مردم خارج می‌شود بر سبیل منت می‌شمارد در سوره النحل آیۀ ۱۰ و ۱۱ میفرماید:
﴿هُوَ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗۖ لَّكُم مِّنۡهُ شَرَابٞ وَمِنۡهُ شَجَرٞ فِيهِ تُسِيمُونَ١٠ يُنۢبِتُ لَكُم بِهِ ٱلزَّرۡعَ وَٱلزَّيۡتُونَ وَٱلنَّخِيلَ وَٱلۡأَعۡنَٰبَ وَمِن كُلِّ ٱلثَّمَرَٰتِۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ لِّقَوۡمٖ يَتَفَكَّرُونَ١١﴾[النحل: ۱۰-۱۱]
«و کسى است که از آسمان برایتان آبى فرو فرستاده که از آن [آب] آشامیدنىاى است و از آن [آب جنگل] درختانى است که در آنجا [حیوان] مىچرانید(۱۰) با آن برایتان کشت و زیتون و [درختان] خرما و انگور و از همه نوع میوهها مىرویاند. به راستى در این [امر] براى گروهى که اندیشه مىکنند مایه عبرت است»
و در سوره الواقعه و سایر سور قرآنی آن اندازه در این باره تأکید فرموده که بهتر از آن متصور نیست واصولا مأموریت بشر را برای آبادانی زمین می‌داند که:
﴿هُوَ أَنشَأَكُم مِّنَ ٱلۡأَرۡضِ وَٱسۡتَعۡمَرَكُمۡ فِيهَا﴾[هود: ۶۱]
«او شما را از زمین پدید آورد و شما را در آن به آباد کردن گمارد»
او است که شما را از این زمین ایجاد فرموده و آبادانی در آن را از شما خواسته حالا نگاهی به ممالک اسلامی کنید و ببینید در بلاد اسلامی چقدر از زمین‌ها هنوز بهحالت بکر باقی مانده تا جائی که شاهنشاه یکی از این کشورها درکتابی که راجع به خدمات خود وستایش وطنش نوشته: می‌نویسد که یکصدم کشور من زراعت می‌شود! کار بدبختی این کشورها از حیث امر زراعت به حدی رسیده که حتی گوشت و سیب زمینی ونخود و سبزی و کوجه آنهم از کشورهای آمریکا و غیره وارد می‌شود!! همچنین گوسفند و گاو و مرغ و الاغ و ...!
موضوع نفت در کشورهای اسلامی مووضوع مهمی است که نباید از آن غافل ماند این ماده سیاه و عفن! که گردش و حرکت دنیای تمدن را بر عهده گرفته است و مانند خون در شریان‌های تمدن دنیا جاری است خیلی بیشتر از نصف آن از بلاد اسلامی بدست می‌آید(۷۰%) و کارخانه‌های عظیم و عجیب ضایع ملت‌ها را می‌گرداند اما در حقیقت مسلمان‌ها بهره‌ای از آن ندارند و تمام درآمد آن نصیب بیگانگان و دشمنان اسلام است تا جائیکه به طوریکه چند روز قبل در روزنامه‌ها نوشتند حقوق یک خدمتگزار بهداری مسجد سلیمان ماهیانه پانزده هزار تومان است و مهندسی و مخصصین تا ماهیانه هفت‌صد هزار تومان!! حقوق می‌برند! غیر سایر مزایای دیگر، و بهره‌ای که به مالکین این اراضی زرخیز می‌دهند چیزی نیست وضع دلخراش کارگرهای حصیرآباد برای شاهد کافی است و در واقع مثل آن مانند قطعه الماسی است که در دست کودکی باشد و با چند خرما از دست او بیرون آورند و البته از داستان نفت آبادان کم و بیش مطلعیم! حالا آن جزئی هم که از درآمد آن می‌دهند غالباً صرف اشیاء به بنجل و تجملی می‌شود، یا هزار فامیل صرف عیش و نوش درکاباره‌ها و هتل‌ها صد و پنجاه تومان و قیمت دو بطری ویسکی پانصد تومان و شام شش نفر هشتصد و پنجاه تومان و کلاه کاغذی به پنجاه تومان رسید!! و مشتری آن‌ها از هزار فامیل بودند.
در موضوع تجارت دیگر چیزی نمی‌گوئیم زیرا از سایر شؤون حیاتمان ارزش آن هم معلوم است آیا این‌هاست آن آماده‌گی‌ها که خدا ما را امر فرموده که آن قدر قوا تهیه کنیم که دشمنان همواره از مادر وحشت باشند؟!! روح صوفیکری و درویش منشی بیش از همه چیز در ما حکومت می‌کند ودشمن زیرک هم به انواع وسایل آن را تقویت می‌نماید. قرآن ما را دعوت به علم و هنر و جهاد وقدرت و آبادانی زمین و صنعت می‌نماید و نشاط حیات را می‌افزاید ولی روح صوفیگری، بی‌اعتنائی به این قبیل مسائل و تسلیم به مرگ قبل از مرگ و ذلت و نکبت را توصیه می‌نماید و اتفاقاً پیشرفت هم با صوفیگری است.