آیا باید متعلم نزد معلم مثل میت پیش غسل دهنده باشد؟
شایسته است که متعلم گوش به حرف استاد خویش باشد و درکارها با او مشوره کند و سخنش را بپذیرد همانگونه که بیمار سخن طبیب دلسوز و تجربه کار را میپذیرد، و این اولیتر است.
خضر ÷به موسی ÷گفت: ﴿قَالَ إِنَّكَ لَن تَسۡتَطِيعَ مَعِيَ صَبۡرٗا ٦٧﴾[الکهف: ۶۷]. «تو هرگز نمیتوانی با من صبر کنی»
یعنی ای موسی تو توان صبر کردن بر علمی که از من میبینی را نداری، زیرا علم ظاهر تو چنین چیزهایی را نمیپذیرد، و چگونه میتوانی بر کاری که آنرا اشتباه میبینی شکیبایی کنی و از حکمت و درستی آن باخبر نیستی، و این همان گفته خضر ÷است که گفت: ﴿وَكَيۡفَ تَصۡبِرُ عَلَىٰ مَا لَمۡ تُحِطۡ بِهِۦ خُبۡرٗا ٦٨﴾[الکهف: ۶۸]. «چگونه میتوانی بر کاری که از حقیقت آن بی خبری شکیبا باشی».
انبیاء †نمیتوانند از عمل منکر چشم پوشی کنند و چشم پوشی هم در چنین مواردی جائز نیست، یعنی بنابر عادت و حکمی که داری مجال سکوتی برایشان نیست.
و موسی ÷چون از آینده بی خبر بود و ماهیت کارهای خضر ÷را نمیدانست گفت: ﴿قَالَ سَتَجِدُنِيٓ إِن شَآءَ ٱللَّهُ صَابِرٗا وَلَآ أَعۡصِي لَكَ أَمۡرٗا ٦٩﴾[الکهف: ۶۹]. «اگر خدا بخواهد مرا صبور و شکیبا خواهی یافت».
ولی نتوانست صبر کند در نتیجه اعتراض کرد و پرسید. امام قرطبی میگوید: علماء گفتهاند: این سخنی بود که موسی÷گفت، زیرا صبر امری است که به آینده تعلق دارد و شخص نمیداند که حال وی در آن چگونه خواهد بود، و نفی معصیت کاری است تمام شده برای او در زمان حال، و استثناء در چنین حالتی با عزم و اراده قوی منافات دارد، و یا میشود اینگونه میان آنها فرق قائل شد که صبر امری اکتسابی نیست و بر خلاف انجام معصیت و ترک آن، که امری است اکتسابی. والله اعلم.
بعضی معتقدند که مرید با مرشد و بعبارتی پیر خود باید مانند میت پیش روی غسال باشد. اگر منظور از این گفته، این باشد که مرید نزد مرشدش نرم و آرام و گوش به سخن و فرمانبردار باشد اشکالی ندارد، اما اگر اطاعت و فرمانبرداری از او معصیت و نافرمانی خدا را در پی داشته باشد چنین کاری جائز نیست، زیرا اطاعت در کار خیر است نه در کار شر، زیرا سمع و طاعت در آنچه میپسندد و نمیپسندد تا زمانی است که امر به معصیت نشده باشد، هر گاه امر به معصیت شد در این حال دیگر سمع و طاعتی نیست، زیرا قاعده میگوید: «لَا طاعةَ لِلْمَخْلُوقِ فِیْ مَعْصِیَةِ الْـخَالِقِ» اطاعت از مخلوق در نافرمانی خالق جائز نیست.
و علماء گفتهاند: هر گاه به حدیث صحیحی برخوردید (که بر خلاف رای و اجتهاد ما بود) آن حدیث مذهب من است. و سخن هر انسانی میتواند پذیرفته شود یا ترک گردد مگر گفته رسول الله ص. و میدانیم که همه راهها بستهاند مگر راه رسول الله ص.