داستان موسی و خضر علیهما السلام

فهرست کتاب

آیا باید متعلم نزد معلم مثل میت پیش غسل دهنده باشد؟

آیا باید متعلم نزد معلم مثل میت پیش غسل دهنده باشد؟

شایسته است که متعلم گوش به حرف استاد خویش باشد و درکارها با او مشوره کند و سخنش را بپذیرد همانگونه که بیمار سخن طبیب دلسوز و تجربه کار را می‌پذیرد، و این اولی‌تر است.

خضر ÷به موسی ÷گفت: ﴿قَالَ إِنَّكَ لَن تَسۡتَطِيعَ مَعِيَ صَبۡرٗا ٦٧[الکهف: ۶۷]. «تو هرگز نمی‌توانی با من صبر کنی»

یعنی ای موسی تو توان صبر کردن بر علمی که از من می‌بینی را نداری، زیرا علم ظاهر تو چنین چیزهایی را نمی‌پذیرد، و چگونه می‌توانی بر کاری که آنرا اشتباه می‌بینی شکیبایی کنی و از حکمت و درستی آن باخبر نیستی، و این همان گفته خضر ÷است که گفت: ﴿وَكَيۡفَ تَصۡبِرُ عَلَىٰ مَا لَمۡ تُحِطۡ بِهِۦ خُبۡرٗا ٦٨[الکهف: ۶۸]. «چگونه می‌توانی بر کاری که از حقیقت آن بی خبری شکیبا باشی».

انبیاء نمی‌توانند از عمل منکر چشم پوشی کنند و چشم پوشی هم در چنین مواردی جائز نیست، یعنی بنابر عادت و حکمی که داری مجال سکوتی برایشان نیست.

و موسی ÷چون از آینده بی خبر بود و ماهیت کارهای خضر ÷را نمی‌دانست گفت: ﴿قَالَ سَتَجِدُنِيٓ إِن شَآءَ ٱللَّهُ صَابِرٗا وَلَآ أَعۡصِي لَكَ أَمۡرٗا ٦٩[الکهف: ۶۹]. «اگر خدا بخواهد مرا صبور و شکیبا خواهی یافت».

ولی نتوانست صبر کند در نتیجه اعتراض کرد و پرسید. امام قرطبی می‌گوید: علماء گفته‌اند: این سخنی بود که موسی÷گفت، زیرا صبر امری است که به آینده تعلق دارد و شخص نمی‌داند که حال وی در آن چگونه خواهد بود، و نفی معصیت کاری است تمام شده برای او در زمان حال، و استثناء در چنین حالتی با عزم و اراده قوی منافات دارد، و یا می‌شود اینگونه میان آنها فرق قائل شد که صبر امری اکتسابی نیست و بر خلاف انجام معصیت و ترک آن، که امری است اکتسابی. والله اعلم.

بعضی معتقدند که مرید با مرشد و بعبارتی پیر خود باید مانند میت پیش روی غسال باشد. اگر منظور از این گفته، این باشد که مرید نزد مرشدش نرم و آرام و گوش به سخن و فرمانبردار باشد اشکالی ندارد، اما اگر اطاعت و فرمانبرداری از او معصیت و نافرمانی خدا را در پی داشته باشد چنین کاری جائز نیست، زیرا اطاعت در کار خیر است نه در کار شر، زیرا سمع و طاعت در آنچه می‌پسندد و نمی‌پسندد تا زمانی است که امر به معصیت نشده باشد، هر گاه امر به معصیت شد در این حال دیگر سمع و طاعتی نیست، زیرا قاعده میگوید: «لَا طاعةَ لِلْمَخْلُوقِ فِیْ مَعْصِیَةِ الْـخَالِقِ» اطاعت از مخلوق در نافرمانی خالق جائز نیست.

و علماء گفته‌اند: هر گاه به حدیث صحیحی برخوردید (که بر خلاف رای و اجتهاد ما بود) آن حدیث مذهب من است. و سخن هر انسانی می‌تواند پذیرفته شود یا ترک گردد مگر گفته رسول الله ص. و می‌دانیم که همه راهها بسته‌اند مگر راه رسول الله ص.