انواع تأویل

خداوند متعال از زبان خضر ÷می‌فرماید: ﴿سَأُنَبِّئُكَ بِتَأۡوِيلِ مَا لَمۡ تَسۡتَطِع عَّلَيۡهِ صَبۡرًا﴾[الکهف: ۷۸]. یعنی: «[ای موسی] تو را از حکمت و تفسیر آنچه که بر آن شکیبایی ننمودی آگاه خواهم ساخت».

تأویل یک چیز، یعنی شرح و توضیح آن، خضر ÷فرمود: ای موسی به تو می‌گویم که چرا فلان کار را انجام دادم.

و در تفسیر آیاتی که گفتگوهای خضر و موسی را آورده است، گفته‌اند که: این آیات دلیلی است علیه موسی ÷، و تعجب بر انگیز بودن کار وی، بدینگونه که وقتی موسی ÷سوراخ کردن کشتی را کاری زشت پنداشت ندا آمد که: ای موسی این درک و تدبیر تو کجا بود زمانی که در صندوقی گذاشته شدی و در آب انداخته شدی!! و وقتی هم که بر کشتن آن پسر بچه اعتراض کرد گفته شد: ای موسی! این چه جای اعتراض دارد در حالی که خود قبلا آن قبطی را با یک مشت از صفحه هستی محو کردی!! و وقتی هم بر مرمت آن دیوار اعتراض نمود، ندا آمد ای موسی! مگر نه این است که خودت پیش از این بدون هیچ چشم داشتی سنگ را از سر چاه برای دختران شعیب برداشتی!! در پایان داستان خضر خطاب به موسی فرموده: ﴿ذَٰلِكَ تَأۡوِيلُ مَا لَمۡ تَسۡطِع عَّلَيۡهِ صَبۡرٗا﴾[الکهف: ۸۲]. یعنی: «این تفسیر آن چیزی بود که بر آن صبر ننمودی».