بخش اول: مفهوم لغوی بدعت
یکی از مسائل مهم که باید در تحلیل لغات عقیده اسلامی بسیار مورد توجه قرار گیرد، این قاعده مهم در فقه‌اللغه عربی است که: (لغات از مفاهیم محسوس و مادی ساده به سوی مفاهیم والاتر سیر صعودی پیدا می‌کنند) اکثر قریب به اتفاق واژگان کلیدی، درقرآن کریم و سنت نبوی در زیر مجموعه این قاعده قرار می‌گیرند ماده (بدع) نیز همین گونه است.
عرب وقتی که شترش، به بیماری مخصوصی که موجب لاغری و رنجوری وی شده، مبتلا گشته، گفته است: «أبدع البعیر»، «شتر به علت بیماری و رنجوری از راه درماند و به کژ راهه رفت و مسیر معتاد و معمول خود را ترک کرده و در سیر و حرکت خود نوآوری کرد» با توجه به این کاربرد ساده و محسوس اولیه، ماده (بدع) در زبان عربی فصیح، دارای دو معنی است:
۱- به معنی خستگی و بریده شده و انقطاع و کژراهه رفتن
۲- ابداع و ایجاد و ساخت شیئ بدون مثال سابق [۲].
بدعت چه از حیث مدلول لغوی و چه از لحاظ مفوم اصطلاحی نیازمند تحقیق و تتبع است. در این فصل طی دو بخش مستقل جنبه‌های گوناگون لغوی و مسائل مربوط به مفهوم مصطلح شرعی بدعت مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرد:
در لغت عرب الفاظ دیگری هست که از حیث معنی قرابتی با بدعت دارند. خود بدعت هم دارای مشتقاتی است، لذا طی سه مبحث وضع لغوی، الفاظ متفاوت المعنی و مشتقات بدعت به ترتیب مورد بحث و کنکاش قرار می‌گیرد.
[۲] احمدبن فارس، معجم مقاییس اللغه ج۱ ص۲۰۹.