مبحث سوم: مشتقات بدعت در فرهنگ اسلامی
با توجه به اشتقاق لغوی و کاربرد عملی واژه بدعت و مشتقات آن، این واژه در فرهنگ اسلامی، به صورت عرف خاص، در صیغه‌های مختلف، مفاهیمی شرعی پیدا کرده است. که در این جا آن صیغه‌ها و مفاهیم آن را ذکر می‌کنیم.
۱- بدعة: بدعت بر وزن فعلةاسم هیئةاست از ابتداع، مانند رفعةاز ارتفاع [۲۷].
۲- «بدعت اسمی است که بر امر محدث اطلاق می‌شود و جمع آن بدَع است، همچنین به آنچه که در دین و غیر آن ابداع گشته اطلاق می‌شود» [۲۸].
«بدعت به معنی نوآوری در دین پس از اکمال دین است» [۲۹].
جرجانی در تعریفات می‌آورد: «بدعت، کار و عمل مخالف سنت و امر محدث در دین است» [۳۰].
شاطبی می‌گوید: «عمل معمول اختراعی، بدعت نامیده می‌شود و به عملی که هیچ دلیل شرعی ندارد بدعت می‌گویند» [۳۱]که البته این کاربرد اخص از مدلول کلمه بدعت است.
«پدید آوردن و خلق عمل نو برای انجام آن، ابتداع و هیئت آن عمل بدعت نامیده می‌شود» [۳۲].
دلیل شرعی دال بر این که امر محدث در دین بدعت نامیده می‌شود، این حدیث رسول خداست که فرمود: «وشر الأمور محدثاتها وکل بدعة ضلالة».
[۲۷] وزن فعله همانگونه که در کتب ادبی از جمله الفیه ابن مالک آمده مصدر هیأت از فعل ثلاثی مجرد است: وفعله لمره کجلسه وفعله لهیئه کجلسه. [۲۸] احمد فراهیدی، العین ج ۲ ص ۵۴ و ۵۵. [۲۹] اسماعیل جوهری، الصحاح ج ۳ ص ۱۱۸۴. [۳۰] شریف جرجانی، التعریفات، ص ۴۳. [۳۱] ابواسحاق الشاطبی، الاعتصام ج ۱ ص ۳۶. [۳۲] ابواسحاق الشاطبی، الاعتصام ج ۱ ص ۳۶.