آداب صبر [۳۱]
۱- به کار بستن صبر در اولین ضربه‌ی مصیبت. پیامبرصمی‌فرمایند: «إِنَّمَا الصَّبْرُ عِنْدَ الصَّدْمَةِ الْأُولَى»: «بردباری هنگام ضربه‌ی نخستین است». [۳۲]
۲- گفتن «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ»: «ما از آن خداییم و به سوی او باز می‌گردیم». دلیل این مطلب حدیث ام سلمه همسر مطهر رسول اکرمصاست که گذشت.
۳- خویشتن‌داری و نگه‌داشتن زبان و دیگر اندام (بی‌تابی نکردن)، ولی گریه کردن (بر اثر مصیبت وارده) جایز است. نکته‌سنجان و حکیمان گفته‌اند: «الجزع لا یرد الفائت ولكن یسر الشامت»: «بی‌تابی و ناشکیبایی از دست رفته را باز نمی‌گرداند، ولی بدخواه را خوشحال می‌کند».
۴- اثر مصیبت بر مصیبت‌زده ظاهر نشود، همان‌طور که ام سلمه، همسر ابی طلحه انجام دادند.
ثابت بنانی گوید: عبدالله بن مطرب درگذشت، مطرب با لباسی زیبا و در حالی‌که با روغن خود را خوشبو کرده بود به میان مردم آمد، مردم عصبانی شدند و گفتند: عبدالله می‌میرد و آن‌گاه تو با لباس زیبا و با خوش‌بویی بیرون می‌آیی؟ عبدالله گفت: آیا تسلیم مصیبت شوم، در حالی‌که خداوند سه امتیاز به من داده که هر کدام از آن‌ها نزد من از تمام دنیا بهتر است. خداوند بلند‌مرتبه فرموده است:
﴿ٱلَّذِينَ إِذَآ أَصَٰبَتۡهُم مُّصِيبَةٞ قَالُوٓاْ إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّآ إِلَيۡهِ رَٰجِعُونَ ١٥٦ أُوْلَٰٓئِكَ عَلَيۡهِمۡ صَلَوَٰتٞ مِّن رَّبِّهِمۡ وَرَحۡمَةٞۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُهۡتَدُونَ ١٥٧﴾[البقرة: ۱۵۶- ۱۵۷].
«و کسانی که چون مصیبتی به آن‌ها برسد گویند: «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ»(ما از آن خداییم و به سوی او باز می‌گردیم)، بر آنان درودها و رحمتی از جانب پروردگارشان است و آنان خود راه یافتگانند».
اگر مصیبت قابل کتمان است بدان که پنهان نمودن آن از نعمت‌های نهفته‌ی خداست. علی‌بن ابی طالبسمی‌فرمایند: «من إجلال الله ومعرفة حقه أن تشكو وجعك ولا تذكر مصیبتك»: «از نشانه‌های بزرگداشت خداوند شناخت و رعایت حقوق و رعایت حق وی است که از درد و رنجوری خویش شکایت نکنی و مصیبت خویش را ذکر نکنی».
مردی به امام احمد بن حنبل/گوید: ای ابو عبدالله در چه حالی هستی، تو را چگونه می‌یابم، گفت: اگر به تو بگویم من خوبم و در سلامتی به سر می‌برم، تو را بس است و مجبورم مکن چیزی را که دوست ندارم بگویم.
شفیق بلخی گوید: کسی که مصیبت خود را به کسی جز خدا باز گوید و پیش دیگری شکوه کند، هرگز در دلش شیرینی نافرمانبری را نمی‌یابد.
حکیمان گویند: از گنجینه‌های نیکی، پنهان نمودن مصیبت‌هاست، انسان‌های فرهیخته به خاطر به دست آوردن اجر و پاداش، در وقت مصیبت اظهار خوش‌حالی می‌کنند.
[۳۱] ن. ک: مختصر منهاج القاصدین، ابن قدامه مقدسی. [۳۲] متفق علیه.