عیسی و مادرش علیهما السلام
در این‌که مریم از نسل داود÷است در میان اندیشمندان اسلامی اختلافی نیست. زکریا÷شوهر اشیاع (خواهر مادر مریمس) بود. مادر مریم باردار نمی‌شد، یک روز دید پرنده‌ای جوجه‌اش را خوراک می‌دهد، علاقه‌مند شد که فرزندی داشته باشد، برای خدا نذر کرد که اگر حامله شود فرزندش را برای بندگی و خدمت به بیت‌المقدس آزاد گزارد. او از شوهرش حامله شد، دختری به دنیا آورد و او را مریم نامید و زکریا÷شوهر خاله‌اش یا دایی‌اش [۴۶](به فرمان خدا) سرپرستی او را به عهده گرفت. مریم÷بزرگ می‌شود و به سن بلوغ می‌رسد. فرشتگان خطاب به مریم مژده‌ی خدا را به وی گفتند که خداوند تو را برگزیده است و نیز به تو فرزند پاکی می‌بخشد که او پیامبر بزرگوار و پاکی خواهد بود و معجزاتی در تأیید پیامبری خویش همراه دارد. مریم از این امر تعجب کرد، زیرا ازدواج نکرده و به همسری نزدیک نشده است، ولی فرشتگان به وی خبر دادند که خداوند می‌تواند این کار را بکند. مریم کار را به خداوند بلندمرتبه سپرد و آرامش یافت و دانست که این به نسبت او آزمایش جا‌‌نکاه و بزرگی است و مردم نیز با زبان و تهمت‌های خود کم‌ترین رحمی به او نمی‌کنند، فرمان خدا هم قطعی و برگشت‌ناپذیر است:
﴿وَكَانَ أَمۡرٗا مَّقۡضِيّٗا ٢١﴾[مریم: ۲۱].
«و فرمان خدا حتمی است».
بعد از به دنیا آمدن عیسی÷، بنی‌اسرائیل مریم÷را به گناه و زناکاری متهم نمودند و گفتند عیسی فرزند نامشروع است، خداوند آن‌ها را نابود کند، چگونه از حقیقت دور می‌افتند. خداوند دراین‌باره می‌فرماید:
﴿وَبِكُفۡرِهِمۡ وَقَوۡلِهِمۡ عَلَىٰ مَرۡيَمَ بُهۡتَٰنًا عَظِيمٗا ١٥٦﴾[النساء: ۱۵۶].
«و به سبب کفرشان و گفتن‌شان بر میرم بهتانی بزرگ».
لذا می‌گفتند عیسی÷فرزند نامشروع است، خداوند آن‌ها را نابود کند، چگونه از حقیقت دور می‌افتند!
گروهی از آن‌ها گفتند زنازاده است و عده‌ای گفتند: او خداوند است و بعضی گفتند: فرزند خداست، خداوند آن‌ها را نابود کند که چگونه از حقیقت دور می‌افتند. گروهی دیگر گفتند: یکی از سه نفر است. گویند: خداوند سه اقنوم است: اقنوم پدر، اقنوم پسر، اقنوم برخاسته از پدر و پسر، در این‌باره خداوند بلندمرتبه می‌فرمایند:
﴿لَّقَدۡ كَفَرَ ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡمَسِيحُ ٱبۡنُ مَرۡيَمَ﴾[المائدة: ۱۷].
«یقیناً کافر شدند کسانی که گفتند: هر آیینه خداوند همان مسیح پسر مریم است».
و می‌فرماید:
﴿لَّقَدۡ كَفَرَ ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ ثَالِثُ ثَلَٰثَةٖۘ وَمَا مِنۡ إِلَٰهٍ إِلَّآ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞ﴾[المائدة: ۷۳].
«یقیناً کافر شدند کسانی که می‌گویند: خداوند یکی از سه خداست در حالی‌که که معبودی به حق جز خدای یگانه وجود ندارد».
سدی گوید: به گمان آن‌ها عیسی÷و مادرش همراه خداوند دو خدای دیگر هستند.
در حدیث صحیح از رسول خداصوارد است که فرمود: «لَا أَحَدَ أَصْبَرُ عَلَى أَذًى يَسْمَعُهُ مِنْ اللَّهِ ﻷإِنَّهُ يُشْرَكُ بِهِ وَيُجْعَلُ لَهُ وَلَدٌ وَهُوَ يُعَافِيهِمْ وَيَدْفَعُ عَنْهُمْ وَيَرْزُقُهُمْ»: «هیچ کسی شکیبا‌تر از خداوند بر اذیتی که شنیده (یا دیده) نیست، انسان‌ها برای خداوند فرزند قرار می‌دهند در حالی‌که خداوند به بندگان روزی می‌دهد» [۴۷]. و این آزمایش عیسی و مادرش است، و چه آزمایش بزرگی است و این اولین آزمایش است.
عیسی÷به استمرار بنی‌اسرائیل را به سوی پرستش خداوند و این‌که تنها او معبود حق است دعوت می‌کرد و چون از آنان لجاجت و گمراهی دید و دعوت را سودمند و نتیجه‌بخش ندید، اعلام فرمود که: یاوران من در راه خدا چه کسانی هستند، یعنی کیست که از من پیروی کند و مرا یاری دهد؟
حواریون گفتند: ما یاوران خداییم. خداوند بلندمرتبه می‌فرمایند:
﴿۞فَلَمَّآ أَحَسَّ عِيسَىٰ مِنۡهُمُ ٱلۡكُفۡرَ قَالَ مَنۡ أَنصَارِيٓ إِلَى ٱللَّهِۖ قَالَ ٱلۡحَوَارِيُّونَ نَحۡنُ أَنصَارُ ٱللَّهِ ءَامَنَّا بِٱللَّهِ وَٱشۡهَدۡ بِأَنَّا مُسۡلِمُونَ ٥٢ رَبَّنَآ ءَامَنَّا بِمَآ أَنزَلۡتَ وَٱتَّبَعۡنَا ٱلرَّسُولَ فَٱكۡتُبۡنَا مَعَ ٱلشَّٰهِدِينَ ٥٣ وَمَكَرُواْ وَمَكَرَ ٱللَّهُۖ وَٱللَّهُ خَيۡرُ ٱلۡمَٰكِرِينَ ٥٤﴾[آل‌عمران:۵۲- ۵۴].
«چون عیسی از آن‌ها احساس کفر کرد گفت: یاران من در راه خدا چه کسانی‌اند؟ حواریون گفتند: ما یاران خداییم به خدا ایمان آوردهـایم، گواه باش که ما تسلیم او هستیم، پروردگارا، به آن‌چه نازل فرموده‌ای ایمان آورده‌ایم و از رسول پیروی کرده‌ایم پس ما را همراه گواهان بنویس، آنان نقشه کشیدند و خداوند چاره اندیشید، خداوند بهترین چاره‌جویان است».
و این دومین امتحان عیسی÷است. وقتی مدتی طولانی سپری شد و پیوسته آن‌ها را به سوی ایمان دعوت می‌کرد و کسی هدایت نیافت حواریون را برگزید که دین را یاری دهند، ولی بنی‌اسرائیل بیکار ننشستند و نزد برخی پادشاهان کافر رفتند و آن‌ها را علیه عیسی÷تحریک نمودند، یکی از آن‌ها (داود بن نورا) بود، او فرمان به کشتن عیسی÷و به دار آویختن وی داد. لذا شب جمعه در بیت‌المقدس محاصره‌اش کردند و چون فرمان داخل شدن آن‌ها به درون خانه فرا رسید خداوند یکی از حاضرین را به شباهت عیسی درآورد و آن‌ها اشتباهاً آن مرد را به جای عیسی÷به دار آویختند و عیسی÷به فرمان خدا به آسمان‌ها برده شد.
خداوند بزرگ در این‌باره می‌فرمایند:
﴿وَمَكَرُواْ وَمَكَرَ ٱللَّهُۖ وَٱللَّهُ خَيۡرُ ٱلۡمَٰكِرِينَ ٥٤ إِذۡ قَالَ ٱللَّهُ يَٰعِيسَىٰٓ إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ وَمُطَهِّرُكَ مِنَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَجَاعِلُ ٱلَّذِينَ ٱتَّبَعُوكَ فَوۡقَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِۖ ثُمَّ إِلَيَّ مَرۡجِعُكُمۡ فَأَحۡكُمُ بَيۡنَكُمۡ فِيمَا كُنتُمۡ فِيهِ تَخۡتَلِفُونَ ٥٥﴾[آل عمران: ۵۴- ۵۵].
«و [دشمنان] مکر ورزیدند و خدا چاره‌جویی کرد و خداوند بهترین چاره‌جویان است. (یاد کن) آن‌گاه که خداوند به عیسی گفت: ای عیسی من تو را برگرفته و به سوی خودم بالا می‌برم و تو را از آلایش کسانی که کافر شدند پاک می‌گردانم و تا روز قیامت کسانی که از تو پیروی کردند فوق کسانی که کافر شدند قرار خواهم داد، آن‌گاه بازگشت همه‌ی شما پیش من است پس در میان شما در آن‌چه در آن اختلاف می‌کردید حکم خواهم کرد».
و این ابتلا و آزمایش سوم عیسی÷است. [۴۸]
[۴۶] در این‌که زکریا؛ دایی مریم علیها السلام است یا شوهر خاله‌اش اختلاف است، قول اول صحیح‌تر است، والله اعلم (مترجم). [۴۷] روایت مسلم. [۴۸] ن. ک: قصص الأنبیاء، ابن کثیر.