صبر بر آزمون الهی و جایگاه آن در ایمان

انواع ابتلاء و آزمایش

ابتلاء دو نوع است: ابتلاء بد و ابتلاء نیک. چنان‌که گذشت ابتلاء در بدی بیش‌تر است. مصداق ابتلاء بد در زندگی زیاد است، ولی برای نمونه مواردی را می‌آوریم: گاهی مؤمن با از دست دادن تمامی، یا قسمتی از اموال آزموده می‌شود، و گاهی هم با از دست دادن عزیزش، پدر و مادر، فرزند و برادری و یا خویشاوندی و ... . و گاهی مردم با گفتار و رفتار خود، یا جنایتی که بر جان یا مال و یا خانواده و یا آبروی او صورت می‌گیرد آزموده می‌شود. دشمنانش تارهایی از تهمت و یاوه‌ها در اطراف او می‌تنند، و چیزی که وی از آن پاک و کاملاً به دور و بی‌اطلاع است به او نسبت می‌دهند.

ابن قدامه مقدسی گوید: «بالاترین مرتبه‌ی صبر، صبر بر آزار مردم است». گاهی انسان به فرد ستمگری آزموده می‌شود که هر از گاهی او را می‌ترساند و تهدیدش می‌کند و گاهی به وسیله‌ی فرزندان نافرمان و بد و یا به وسیله‌ی زن بدی که زندگی را بر او تلخ کرده و آرامش را از او گرفته مورد آزمایش قرار می‌گیرد، چنان‌که در زندگی نوح÷زخ داد؛ وی به وسیله‌ی فرزند و همسر کافرش به سختی مورد امتحان قرار گرفت.

گاهی انسان به وسیله دوستان بدی که به جای راهنمایی به سوی کارهای شایسته او را به کردار بد می‌کشانند، آزمایش می‌شود. مفهوم حدیث پیامبر هم همین مطلب است، آن حضرتصمی‌فرمایند: «مَثَلُ الْجَلِيسِ الصَّالِحِ وَالسَّوْءِ كَحَامِلِ الْمِسْكِ وَنَافِخِ الْكِيرِ فَحَامِلُ الْمِسْكِ إِمَّا أَنْ يُحْذِيَكَ وَإِمَّا أَنْ تَبْتَاعَ مِنْهُ وَإِمَّا أَنْ تَجِدَ مِنْهُ رِيحًا طَيِّبَةً وَنَافِخُ الْكِيرِ إِمَّا أَنْ يُحْرِقَ ثِيَابَكَ وَإِمَّا أَنْ تَجِدَ رِيحًا خَبِيثَةً»: «حکایت همنشین درستکار و همنشین بدکار مانند (همنشینی با) مشک و دم آهنگر است، دارنده‌ی مشک یا به تو می‌بخشد و یا از او خرید می‌کنی و یا از او بوی خوش به تو می‌رسد، ولی دم آهنگری یا لباست را می‌سوزاند و یا بوی بد از آن می‌یابی». [۲۴]

و گاهی آدمی به تنگدستی و نیازمندی به مردم آزموده می‌شود.

بنابراین دنیا پر از مصیبت‌ها و آزمون‌های سخت الهی است و آگاه و دانای به این راز هم‌داننده‌ی غیب و نهان‌هاست.

[۲۴] بخاری ۵۱۰۸ باب المسک، مسلم ۴۷۶۲ باب استحباب مجالسة الصالحین.