آداب کار و عمل
یک روز مردی نزد پیامبر جآمده و از او درخواست پول کرد. آن حضرت جفرمود: آیا در خانه چیزی داری؟ مرد گفت: آری، پلاسی دارم که قسمتی از آن را به تن کرده و قسمتی را می‌گسترانیم و پیاله ای که در آن آب می‌نوشیم.
رسول خدا جفرمود: آن‌ها نزد من بیاور! مرد رفت و آن‌ها را آورد. پیامبر جفرمود: چه کسی این دو را می‌خرد؟ مردی پاسخ داد: من آن‌ها را به یک درهم می‌خرم. آن حضرت جفرمود: کسی هست که بیشتر از یک درهم برای آن‌ها بپردازد؟ _ دو یا سه بار تکرار فرمود- مرد دیگری گفت: آن‌ها را به دو درهم می‌خرم. آن‌ها را به او داد و رسول خدا جدو درهم را گرفت و به مرد فقیر داد و فرمود: با یکی برای خانواده‌ات غذایی بخر و با دیگری تیشه ای بخر و با آن نزد من برگرد.
آن مرد تیشه ای را خریده و نزد پیامبر جبرگشت. آن حضرت جدستی بر پشت او نهاد و فرمود: برو و هیزم جمع نما و آن را بفروش و تا پانزده روز دیگر نبینمت.
آن مرد رفت و به جمع کردن و فروش هیزم پرداخت و پس از آنکه ده درهم گردآورده و لباس و غذا خرید و برگشت. پیامبر جفرمود: (هذا خیر لك من أن تجیء المسألة نُكْتَةً (علامة) فی وجهك یوم القیامة، إن المسألة لا تصلح إلا لثلاثة: لذی فقر مُدْقِع (شدید)، أو لذی غُرْم مفظع (كبیر)، أو لذی دم موجع (علیه دیة)) یعنی: «این برای تو بهتر از آن است که گدایی بر چهره‌ات نشانی در روز قیامت بگذارد. درخواست کمک مالی و تکدی جز در سه مورد جایز نیست: برای کسی که دچار فقر شدید باشد، یا صاحب قرض بسیار، و یا کسی که دیه بر عهده‌اش باشد.» [ابوداود]
***
یک روز صبح صحابهشدر محضر رسول الله جنشسته بودند، مرد تنومندی را دیدند که با شتاب می‌رود و در کارش جهد و کوشش می‌کند. اصحاب از شور و نشاط آن مرد به تعجب افتاده و گفتند: یا رسول الله، ایکاش این حال را در راه خدا می‌داشت؟ پیامبر جفرمود: فقال رسول الله جموضحًا لهم أنواع العمل الطیب: (إن كان خرج یسعى على ولده صغارًا، فهو فی سبیل الله، وإن كان خرج یسعى على أبوین شیخین كبیرین فهو فی سبیل الله، وإن كان خرج یسعى ریاء ومفاخرة فهو فی سبیل الشیطان) یعنی: «چنانچه برای کسب روزی برای فرزندان خردش خارج گشته است در راه خداست، اگر برای پدر و مادر پیرش باشد نیز در راه خدا است، بیرون آمده است تا خویشتن را (از احتیاج و گدایی کردن) حفظ نماید در راه خدا است ولی چنانچه بخاطر ریا و فخرفروشی باشد، در راه شیطان قرار دارد.» [طبرانی]
چنانچه پیداست اسلام دین کار و کوشش است، کار و تلاش برای دنیا و برای آخرت. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿ وَٱبۡتَغِ فِيمَآ ءَاتَىٰكَ ٱللَّهُ ٱلدَّارَ ٱلۡأٓخِرَةَۖ وَلَا تَنسَ نَصِيبَكَ مِنَ ٱلدُّنۡيَاۖ ﴾[القصص: ۷۷] یعنی: «و با آنچه خدایت داده سراى آخرت را بجوى و سهم خود را از دنیا فراموش مکن.»پروردگار سبحان به کار و تلاش در زمین و خوردن از روزی حلال خداوند امر نموده و می‌فرماید: ﴿ هُوَ ٱلَّذِي جَعَلَ لَكُمُ ٱلۡأَرۡضَ ذَلُولٗا فَٱمۡشُواْ فِي مَنَاكِبِهَا وَكُلُواْ مِن رِّزۡقِهِۦۖ وَإِلَيۡهِ ٱلنُّشُورُ ١٥ ﴾[الملك: ۱۵] یعنی: «اوست کسى که زمین را براى شما رام گردانید پس در فراخناى آن رهسپار شوید و از روزى [خدا] بخورید و رستاخیز به سوى اوست.»
رسول خدا جبر کار و کوشش تأکید فراوان داشته و می‌فرماید: (اعملوا فكلٌّ مُیسَّرٌ لما خُلِقَ له) [متفق علیه] یعنی: «کنید، زیرا برای هر کس آنچه که برای آن آفریده شده آماده گشته.» همه‌ی پیامبران خداوند -علیهم الصلاة والسلام- نمونه‌های عالی کار و تلاش بوده‌اند. تمام پیامبران شبانی کرده‌اند و هرکدام از پیامبران حرفه‌ی خاصی داشتند و بدان مشغول بوده‌اند. رسول بزرگوار اسلام جدر بسیاری از کارها با صحابه مشارکت فرموده و خود را از آنان جدا نمی‌ساخت. به عنوان مثال در جریان حفر خندق ایشان جسنگ و ماسه حمل می‌نمود.
کار و تلاش برای کسب روزی آدابی دارد که بهتر است هر مسلمانی بدان آراسته گردد، از جمله‌ی این آداب: