آداب اسلامی

۷- مقدم داشتن شخص بزرگ تر بر کوچک تر و مقدم داشتن شخص سمت راست:

صاحب دعوت شایسته است که بزرگ‌تر عده‌ای را که دعوت نموده است مقدم داشته و به او توجه بیشتری داشته باشد. پیامبر جمی‌فرماید: (أَرَانِی أَتَسَوَّكُ بِسِوَاكٍ، فَجَاءَنِی رَجُلانِ، أَحَدُهُمَا أَكْبَرُ مِنَ الآخَرِ، فَنَاوَلْتُ السِّوَاكَ الأَصْغَرَ مِنْهُمَا، فَقِیلَ لِی: كَبِّرْ، فَدَفَعْتُهُ إِلَى الأَكْبَرِ مِنْهُمَا) یعنی: «در خواب دیدم که مسواک می‏زنم. دو نفر نزد من آمدند. یکی بزرگ تر بود و دیگری کوچک‌تر. مسواک را به کوچک‌تر دادم. به من گفته شد: آن را به بزرگ تر بده. آنگاه مسواک را به فرد بزرگ تر دادم.» [رواه البخاری]

از سهل بن سعد نقل شده که می‌گوید: «أن رسول الله جأتی بشراب فشرب منه وعن یمینه غلام وعن یساره الأشیاخ فقال للغلام: أتأذن لی أن أعطی هؤلاء؟ فقال الغلام: والله یا رسول الله لا أُثر بنصیبی منك أحداً قال: فتلّه رسول الله جفی یده». یعنی: «شربتی برای رسول الله جآورده شد و از آن آشامیدند و بطرف راست شان پسری و در طرف چپ شان پیرمردها بودند. آنحضرت جبرای پسر فرمودند: آیا بمن اجازه می‌دهی که به ایشان بدهم؟

پسر گفت: نه بخدا یا رسول الله جهیچکس را بر نصیبم که از طرف شما بمن رسیده ترجیح نمیدهم، و رسول الله جآن را در دستش گذاشت.» [رواه البخاری ومسلم وأحمد ومالک]

در این حدیث بیان این نکته است که باید به فرد سمت راست برتری داده شود، آن شخص بزرگ باشد یا کوچک و این موضوع با احادیثی که درباره‌ی مقدم داشتن بزرگ ترها سفارش می‌نمایند. به این ترتیب برای آنکه این دو موضوع را باهم گردآوریم، چنین می‌گوییم:

مقدم داشتن سمت راست مربوط است به موقعی که فردی چیزی را نوشیده و چیزی از آن باقی می‌ماند و آن را به کسی می‌دهد که در سمت راستش قرار دارد، ابن عبدالبر می‌گوید: و در آن -یعنی حدیث سهل- آدابی از مواکلت (به همدیگرواگذاشتن کاری) و آدابی از نحوه‌ی نشست و برخاست وجود داردآمده است که چنانچه مردی چیزی را بخورد یا بنوشد، باقیمانده‌ی آن را به فردی می‌دهد که در سمت راستش قرار دارد، حال هرکه می‌خواهد باشد، و حتی اگر شخص سمت راست مهتر و شخص سمت چپش کهتر باشد. ولی مقدم داشتن شخص بزرگ‌تر بر کوچک تر برای زمانی است که برای بار نخست نوشیدنی یا غذایی تعارف می‌شود و پس از ان آن شخص باقیمانده را به سمت راستش می‌دهد. این ایده با حدیث ابن عباسبتقویت می‌شود که نقل می‌نماید: «كان رسول الله جإذا سقى قال: ابدؤوا بالكبیر» یعنی: «رسول خدا جچنان که کسی آب می‌نوشانید می‌فرمود: از بزرگ تر آغاز کنید.» [فتح الباری أخرجه یحیى وقال الحافظ: سنده قوی]

به این بین صورت ادله‌ی فوق هماهنگی حاصل می‌شود. والله أعلم.