شرح ریاض الصالحین - جلد پنجم

۲۰۳- باب: سنت جمعه

در این مورد می‌توان به حدیث ابن‌عمرباشاره کرد که پیش‌تر گذشت؛ وی می‌گوید: «پس از نماز جمعه با رسول‌اللهجدو رکعت نماز سنت گزاردم». [ر.ک: حدیث شماره‌ی ۱۱۰۵. [مترجم]]

۱۱۳۳- وعن أَبي هريرةس قال: قَالَ رسولُ اللهج: «إِذَا صَلَّى أَحَدُكُم الجُمُعَةَ، فَلْيُصَلِّ بَعْدَهَا أرْبعاً».[روایت مسلم] [صحیح مسلم، ش:۸۸۱.]

ترجمه: ابوهریرهسمی‌گوید: رسول‌اللهجفرمود: «هر کدام از شما پس از این‌که نماز جمعه را به‌جا آورد، چهار رکعت نمازِ (سنت) بگزارد».

۱۱۳۴- وعن ابن عمرب: أنَّ النَّبيَّج كَانَ لا يُصَلِّي بَعْدَ الجُمُعَةِ حَتَّى يَنْصَرِفَ، فَيُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ في بَيْتِهِ.[روایت مسلم] [صحیح مسلم، ش:۸۸۲.]

ترجمه: ابن‌عمربمی‌گوید: پیامبرجپس از نماز جمعه، نماز نمی‌گزارد تا این‌که باز می‌گشت و در خانه‌اش دو رکعت نماز می‌خواند.

شرح

مؤلف، نووی/در کتاب «ریاض‌الصالحین» بابی را به سنت جمعه اختصاص داده است. گفتنی‌ست: نماز جمعه، نمازی مستقل از نماز ظهر می‌باشد؛ از این‌رو با نماز عصر، جمع نمی‌شود. یعنی اگر کسی مسافر باشد و در شهری توقف کند و با ساکنان آن‌جا نماز جمعه بخواند، نباید نماز عصرش را با نماز جمعه، جمع کند. زیرا نماز جمعه، نمازی مستقل می‌باشد و در سنت، جمع نماز ظهر و عصر و جمع مغرب و عشا ثابت است. نماز جمعه از جهت سنت‌های قبل و پس از آن، و نیز از جهت روزِ جمعه، با سایر نمازها تفاوت دارد. پیش از نماز جمعه، سنت راتبه یا مؤکده وجود ندارد. یعنی: انسان هنگامی‌که وارد مسجد می‌شود، هرچه می‌تواند نماز بخواند و این، محدود به رکعت‌های معینی نیست تا این‌که امام بیاید؛ لذا مطابقِ توان خود تا آمدن امام، دو یا چهار یا شش رکعت بگزارد. اما سنت پس از جمعه، راتبه می‌باشد که بنا بر روایتِ ابن‌عمرب، دو رکعت است؛ چنان‌که ابن‌عمربمی‌گوید: «پیامبرجپس از نماز جمعه، نماز نمی‌گزارد تا این‌که باز می‌گشت و در خانه‌اش دو رکعت نماز می‌خواند». هم‌چنین مؤلف/حدیثی بدین مضمون آورده است که ابوهریرهسمی‌گوید: رسول‌اللهجفرمود: «هر کدام از شما پس از این‌که نماز جمعه را به‌جا آورد، چهار رکعت نمازِ (سنت) بگزارد».

از این‌رو علما درباره‌ی تعداد رکعت‌های سنت جمعه، اختلاف نظر دارند که دو رکعت است یا چهار رکعت که با دو سلام خوانده می‌شود؟ برخی از علما، سنت گفتاریِ پیامبرجرا بر سنت کرداریِ آن بزرگوار مقدم می‌دانند؛ از این‌رو گفته‌اند: سنت راتبه‌ی جمعه، چهار رکعت پس از فرض جمعه می‌باشد.

عده‌ای از علما گفته‌اند: سنت راتبه‌ی جمعه، دو رکعت است؛ دلیل این‌دسته از علما روایت ابن‌عمربمی‌باشد. این ها چهار رکعت را غیرراتبه می‌دانند.

برخی هم در میان سنت گفتاری وکرداری، جمع‌بندی کرده و سنت راتبه‌ی جمعه را شش رکعت دانسته‌اند.

و شماری از علما از جمله ابوالعباس حرانی/گفته‌اند: اگر سنت راتبه‌ی جمعه در مسجد خوانده شود، چهار رکعت است و اگر در خانه ادا گردد، دو رکعت می‌باشد؛ زیرا رسول‌اللهجسنت راتبه‌ی جمعه را در خانه دو رکعت می‌خواند و در عین حال، سنتِ گفتاریِ آن بزرگوار این است که فرمود: «پس از نماز جمعه چهار رکعت بخوانید». لذا در رابطه با سنت راتبه‌ی جمعه، این گنجایش وجود دارد که دو رکعت یا چهار رکعت و یا شش رکعت بخوانید.

***