۲۱۸- باب: بخشندگی و انجام کار نیکو و زیاد انجام دادن کارهای خیر در ماه رمضان، به‌ویژه در دهه‌ی پایانیِ آن
۱۲۳۰- وعن ابن عباسٍب قَالَ: كَانَ رسول اللهج أجْوَدَ النَّاسِ، وَكَانَ أجْوَدَ مَا يَكُونُ في رَمَضَانَ حِيْنَ يَلْقَاهُ جِبْريلُ، وَكَانَ جِبْريلُ يَلْقَاهُ في كُلِّ لَيْلَةٍ مِنْ رَمَضَانَ فَيُدَارِسُهُ القُرْآنَ، فَلَرسول اللهج حِيْنَ يَلْقَاهُ جِبرِيلُ أجْوَدُ بالخَيْرِ مِن الرِّيحِ المُرْسَلَةِ.[متفقٌ عليه] [صحیح بخاری، ش: (۶، ۱۹۰۲)؛ و صحیح مسلم، ش:۲۳۰۸.]
ترجمه: ابن‌عباسبمی‌گوید: رسول اللهجسخاوتمندترین مردم بود و در رمضان، هنگامی که جبرئیل÷نزدش می‌آمد، از هر زمانی بخشنده‌تر می‌شد؛ جبرئیل÷همه شب در رمضان نزد پیامبرجمی‌آمد و با آن بزرگوار قرآن را دَوْر می‌كرد. آری؛ خیر و بخشش رسول‌اللهجدر آن هنگام که جبرئیل نزدش می‌آمد، از باد وزان نیز بیش‌تر بود.
۱۲۳۱- وعن عائشةَل قَالَتْ: كَانَ رسول اللهج إِذَا دَخَلَ العَشْر أحْيَا اللَّيْلَ، وَأيْقَظَ أهْلَهُ، وَشَدَّ المِئْزَرَ.[متفق عليه] [صحیح بخاری، ش: ۲۰۲۴؛ و صحیح مسلم، ش: ۱۱۷۴. این حدیث پیش‌تر به‌شماره‌ی ۱۲۰۱ گذشت.]
ترجمه: عایشهلمی‌گوید: «هنگامی که دهه‌ی پایانی ماه رمضان فرا می‌رسید، رسول‌اللهجشب را به عبادت سپری می‌کرد و خانواده‌اش را بیدار می‌نمود و کمرش را محکم می‌بست».
شرح
مؤلف/می‌گوید: باب: خیر و بخشش در ماه رمضان.
منظور از خیر و بخشش، بخشندگی و بذل مال و انجام هر کارِ نیکی‌ست؛ انسان می‌تواند از طریق بذل و بخشش به فقیران و هدیه دادن به ثروتمندان، بخشنده باشد و با نیازمندان، هم‌دردی کند و با کردار خود نیز می‌تواند آدم خیّر و نیکوکاری باشد؛ بدین‌سان که در مغازه و خانه و ماشین و هر جا که ممکن است، به دیگران کمک کند. حتی امکان بخشندگی در مقام و ریاست نیز وجود دارد؛ بدین‌شکل که انسان برای کسی میانجی‌گری یا سفارش نماید و بدون ضایع کردن حقّ دیگران، به کسی نفعی برساند یا زیانی را از او دور کند.
پیامبرجبا مال، دانش، دعوت، خیرخواهی و پیکرِ مبارک خویش، بخشنده‌ترین مردم بود و همان‌گونه که ابن‌عباسبگفته است: «در رمضان، هنگامی که جبرئیل÷نزد آن بزرگوار می‌آمد و قرآن را با او تکرار می‌کرد، از هر زمانی بخشنده‌تر می‌شد»؛ زیرا ماهِ رمضان، ماهِ خیر و بخشش است و الله متعال در این ماه، لطف و بخشش فراوانی به بندگانش می‌فرماید و بندگان نیکوکار نیز در این ماه بیش از سایر ماه‌ها به هم‌کیشان خود بخشش و احسان می‌کنند. جبرئیل÷در شب‌های رمضان نزد پیامبرجمی‌آمد و قرآن را با آن بزرگوار دَوْر می‌كرد تا قرآن در قلبِ مبارک، جای بگیرد و ثواب تکرار قرآن به هر دوی آن‌ها برسد. به‌قطع جبرئیل÷نزد آن بزرگوار می‌آمد، ولی ما کیفیت و چگونگیِ پایین آمدن او را نمی‌دانیم؛ چراکه او، یکی از فرشتگان الاهی‌ست و فرشتگان الاهی، دیده نمی‌شوند؛ مگر زمانی که اللهﻷبخواهد. بخشش و سخاوت رسول‌اللهجدر ماه رمضان و هنگام ملاقات با جبرئیل÷، از باد وزان نیز بیش‌تر بود. باد وزان، بادی‌ست که به فرمان الله به‌سرعت جریان می‌یابد و خیر و برکت را بر هر جا که می‌وزد، می‌گستراند؛ اما رسول‌اللهجدر رمضان از باد وزان نیز در خیر و بخشش، سریع‌تر بود.
سپس مؤلف حدیثی بدین مضمون آورده است که عایشهلمی‌گوید: «هنگامی که دهه‌ی پایانی ماه رمضان فرا می‌رسید، رسول‌اللهجشب را به عبادت سپری می‌کرد و خانواده‌اش را بیدار می‌نمود و کمرش را محکم می‌بست». گفته‌اند: منظور از بستنِ کمر، آمادگی و جدّیت بیش‌تر در انجام کارهای نیکوست؛ هم‌چنین گفته‌اند: بدین معناست که از زنان دوری می‌کرد. و هر دو معنا، درست است؛ زیرا پیامبرجدر دهه‌ی پایانیِ رمضان، خودش را برای عبادت فارغ می‌کرد و همه‌ی شب را در عبادت سپری می‌نمود. این، جلوه‌ای از نیکوسرشتی و نیک‌منشیِ انسان است که در حقّ اللهﻷنمایان می‌شود. آری؛ الله متعال بر هرکه از بندگانش که بخواهد، منت می‌نهد و به او توفیق کارِ نیک می‌دهد؛ وقتی توفیق کار نیکی به شما داده می‌شود، از یاد نبرید که لطف و منت الله متعال است؛ ابتدا بر ما منت می‌نهد که به ما توفیقِ کار نیک می‌دهد و دوباره بر ما منت می‌گذارد و آن کار نیک را می‌پذیرد. الله متعال همه‌ی ما را به انجام کارهایی موفق بگرداند که خود می‌پسندد.
***