شرح حدیث:
هدف اسلام وحدت کلمه و بهم پیوستگی هرچه بیشتر مسلمانان است، تا نیرومند گردند و خاری در چشم دشمنان خود باشند، به این منظور با تمام انگیزهها و عوامل جدائی و تفرقه شدیداً جنگیده و آن را مذمت کرده است، به همین علت گمانهای بیمورد، جاسوسی، غیبت، حسد و بغض و کینه را حرام نموده، قرآن میفرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱجۡتَنِبُواْ كَثِيرٗا مِّنَ ٱلظَّنِّ إِنَّ بَعۡضَ ٱلظَّنِّ إِثۡمٞۖ وَ لَا تَجَسَّسُواْ وَلَا يَغۡتَب بَّعۡضُكُم بَعۡضًاۚ أَيُحِبُّ أَحَدُكُمۡ أَن يَأۡكُلَ لَحۡمَ أَخِيهِ مَيۡتٗا فَكَرِهۡتُمُوهُۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ إِنَّ ٱللَّهَ تَوَّابٞ رَّحِيمٞ١٢﴾[الحجرات: ۱۲]. «ای کسانی که ایمان آورده اید! از بسیاری از گمانها بپرهیزید که برخی از گمانها گناه است و جاسوسی و پردهدری نکنید، و یکی از دیگری غیبت ننماید: آیا هیچیک از شما دوست دارد که گوشت برادر خود را بخورد؟ به یقین همه شما از مردهخواری بدتان میآید و از خدا پروا کنید، بیگمان خداوند بس توبهپذیر و مهربان است».
حدیث مورد بحث ما از مسلمانان میخواهد تا از خصلت ناپسندی دست بکشند که اصرارورزیدن برآن گمانهای دروغین و اوهام باطل را در میانشان پخش میسازد، و بر اثر آن به تفرقه و اختلاف دچار میشوند.
این حدیث درگوشی دو نفر یا بیشتر را باهم و کنارگذاشتن یکی از همراهان را منع میکند، چون امکان دارد آن فرد فکر کند دوستان و همراهان نقشه قتل او را دارند، یا به خاطر تحقیرش او را شریک صحبت خود نمیسازند، پس غمگین میشود و از جماعت کنارهگیری میکند، و این چیزی است که اسلام آن را رد میکند، در اینجا لازم است برای روشنترشدن موضوع معنی درگوشی و موضع اسلام را نسبت به آن بازگو کنیم و با آیات و احادیث در این زمینه مسئله را روشن سازیم.