احادیثی در باره گوشهنشینی و موضع علماء در قبال آن:
روش دیگری هم وجود دارد که انسان را به گوشهنشینی و دوری از مردم ترغیب میدهد.
پیامبر جمیفرماید: همانا خداوند بندهای پرهیزگار بینیاز گمنام را دوست دارد [۱۰۶].
و میفرماید: به زودی بهترین مال مسلمان گوسفندانی خواهد بود که آنها را در دامنه کوهها و مراتع دور دست بچراند، و از این رهگذر دینش را از فتنه حفظ نماید [۱۰۷].
۱- بهترین راههای کسب مردم کسب شخصی است که با گوسفندانش در یکی از درهها و یا کنار رودخانهای سکونت نماید و نماز خود را برپا دارد، زکاتش را بدهد و تا لحظه مرگ به عبادت خدا مشغول باشد [۱۰۸]، در واقع این فرد از بهترین انسانهاست، پیامبر جمیفرماید: زبانت را کنترل کن و در خانهات بنشین و بر گناهت گریه کن.
بر این اساس علماء اختلاف کردهاند که آیا گوشهنشینی و عزلت بهتر است یا زندگی اجتماعی و همزیستی با مردم؟ عدهای بر این باورند که گوشهنشینی بهتر است، و به احادیثی که در آخر ذکر شد استدلال میکنند، ولی جمهور علماء زندگی اجتماعی و زیستن با مردم را بهتر میدانند، البته به شروط ذیل:
۱- حفظ دین از فتنهها.
۲- ضررنرساندن به مردم.
۳- صبر و بردباری در مقابل مشکلات همزیستی با مردم.
و به این منظور ابتدا به احادیثی که نخست بیان شد استدلال میکنند که برتری اختلاط با مردم را بیان میکند و آنان را به کار و تلاش تشویق مینماید، و نصوصی که به عزلت دعوت میدهد مخصوص زمان جنگ و فتنه یا افرادی که مردم از آنها در امان نیستند و نمیتوانند آنها را تحمل کنند میدانند من هم به نظریه دوم مایل هستم. انبیاء صلوات الله علیهم و اغلب صحابه، تابعین و زهاد برای کسب فضیلت همزیستی با مردم در میان آنان به سر میبردند و در کارهای اجتماعی مثل جمعه، جماعات، نماز جنازه، مراسم شادی، امر به معروف و نیه از منکر، جهاد و مشوره شرکت میکردند.
[۱۰۶] این حدیث را امام مسلم و امام احمد روایت کردهاند. [۱۰۷] این حدیث را امام بخاری، نسائی، و ابوداود، ابن ماجه، مالک و امام احمد روایت کرده است. [۱۰۸] این حدیث را امام مسلم از ابوهریره نقل کرده، ابن ماجه هم در سننش آورده است.