تفسیر ﴿غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ﴾

حدیث صحیح از پیغمبر صتوسط ترمذی و غیره [۸۹]روایت شده و نیز اتفاق مفسرین بر این امر نقل شده که مراد از ﴿ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ﴾یهود و مراد از (الضالین) مسیحیان می‌باشند.

خداوند ﻷدر قرآن در بیشتر از یک آیه یهود را به (مغضوب) بودن توصیف می‌کند، مثلا می‌فرماید: ﴿فَبَآءُو بِغَضَبٍ عَلَىٰ غَضَبٖ﴾ [البقره: ٩٠ ].«از این رو به خشمى بعد از خشمى (از سوى خدا) گرفتار شدند. یعنی [یهود]».

و نیز در جای دیگر می‌فرماید: ﴿وَغَضِبَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِمۡ﴾ [الفتح: ٦]. «خداوند بر آنان غضب كرده». و آیاتی دیگر از این قبیل. و اینان در عین حال که مورد خشم و غضب خدا قرار گرفته‌اند، گمراه نیز می‌باشند.

چرا با آنکه مسیحیان مورد خشم و غضب هم می‌باشند به گمراه توصیف شده‌اند، و یهود نیز با آنکه گمراه هم می‌باشند به «مورد غضب واقع شده» متّصفند؟

جواب: علماء گویند: زیرا خاصّ‌ترین ویژگی مسیحیان ضلالت و گمراهی بوده، و خاصّ‌ترین ویژگی یهود این است که مورد خشم و غضب خدا واقع شده‌اند [۹۰].

لذا خداوند هر دو را با خاص‌ترین ویژگی‌شان وصف کرده، آری، هر دو گروه گمراهند و بلکه یهود از آنجا که مورد غضب واقع شده‌اند گمراهی‌شان شدیدتر است همچنانکه خداوند [در مورد هر دو گروه] می‌فرماید: ﴿قُلۡ يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ لَا تَغۡلُواْ فِي دِينِكُمۡ غَيۡرَ ٱلۡحَقِّ وَلَا تَتَّبِعُوٓاْ أَهۡوَآءَ قَوۡمٖ قَدۡ ضَلُّواْ مِن قَبۡلُ وَأَضَلُّواْ كَثِيرٗا وَضَلُّواْ عَن سَوَآءِ ٱلسَّبِيلِ ٧٧﴾[المائده: ٧٧]. «بگو: اى اهل كتاب! در دین خود، غلو (و زیاده روى) نكنید! و غیر از حق نگویید! و از هوسهاى جمعیتى كه پیشتر گمراه شدند و دیگران را گمراه كردند و از راه راست منحرف گشتند، پیروى ننمایید!».

[۸۹] این حدیث در «مسند الامام احمد»، ۳۲/۱۲۴ (۱۹۳۸۱) در اثنای حدیث طولانی اسلام از عدی بن حاتم نقل شده که پیغمبر (ص) فرمودند: ﴿ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ﴾یهود و ﴿ٱلضَّآلِّينَ﴾مسیحیان هستند. این حدیث را همچنین ترمذی در الجامع، کتاب تفسیر القرآن عن رسول الله، باب و مِن سوره فاتحه الکتاب (۲۹۵۳) نقل کرده است. [۹۰. ]. ابن کثیر در تفسیرش، ۱/۱۴۱ می‌گوید: یهود عمل نداشتند و مسیحیان علم. به همین دلیل بر یهود غضب نازل شد و مسیحیان گمراه شدند، زیرا کسی که می‌داند و عمل به آن را ترک می‌کند، برخلاف کسی که علم ندارد، شایسته خشم و غضب است، اما مسیحیان می‌خواستند کاری بکنند ولی راه آن را نمی‌دانستند چون از باب آن وارد نشده بودند که راه و باب آن تبعیت از پیامبر است، و لذا گمراه شدند. و همچنانکه در احادیث و روایات نقل شده هر دو گروه هم گمراهند و هم مورد خشم و غضب، ولی خاص‌ترین ویژگی یهود مورد خشم و غضب بودن، و خاصّ‌ترین ویژگی مسیحیان ضلالت و گمراهی است.