اسامی سورة فاتحه [۱]

پیغمبر صدر روایت صحیحی این سوره را «السبع الـمثاني [۲]والقرآن العظيم» نامیده است: «سوره فاتحه همان السبع المثانی و القرآن العظیم است که به من داده شده است» [۳].

و از آن جهت «فاتحة الکتاب» نامیده شده چون قرآن با این سوره آغاز می‌شود، و نیز نماز با خواندن آن شروع می‌شود، همچنانکه بخاری این علت را در کتاب خودش آورده است.

و از آنجا که همه معانی قرآن در این سوره مذکور است، بنابراین «امّ‌الکتاب» [۴]و «ام‌القرآن» [۵]نامیده می‌شود و با این اعتبار همه مفاهیم قرآن به این سوره برمی‌گردد. این مسأله به هنگام شروع به فهم سوره و یا در پایان [یادگیری] تفسیر آن روشن می‌شود.

[۱] اینکه ما در ترجمه این کتاب به جای فاتحة الکتاب از کلمه فاتحه استفاده می‌کنیم به خاطر این است که در زبان فارسی اسم سوره از «فاتحه الکتاب» به فاتحه مرخم شده است. مترجم. [۲] «السبع المثانی» یعنی هفت‌تایی که در نماز دو بار تکرار می‌شوند. مترجم به نقل از مفردات الحمصی، ذیل سوره حجر، آیه ۸۷. [۳] این حدیث تفسیر آیه ۸۷ سوره حجر می‌باشد. مترجم این حدیث را بخاری در صحیح، کتاب التفسیر، باب «ما جاء في فاتحه الکتاب» به شماره (۴۴۷۴) به روایت ابوسعید مُعَلَّی نقل کرده است. ر. ک: فتح الباری (۸/۱۵۷). [۴] برای مطالعه اسامی سوره فاتحه به تفسیر طبری (۱/۱۰۵)، مجموع الفتاوی (۱۴/۵)، جمال القراء (۱/۱۷۶) و تفسیر التحریر و التنویر (۱/۱۳۱) مراجعه کنید. [۵] امّ در زبان عربی یعنی مادر و ام الکتاب یا ام القرآن یعنی مادر قرآن زیرا از نظر مفهومی همه سور به این سوره برمی‌گردند، همچنانکه به محکمات قرآن در برابر متشابهات «ام الکتاب» می‌گویند چون متشابهات باید بر آن عرضه گردند. مترجم.