معنی (عبادت) در زبان عربی و در شریعت
عبادت در لغت یعنی خضوع و ذلت، و یا ذلت به تنهایی. به همین علت گفته می‌شود: (بَعیرٌ مُعبَّدٌ)
[۵۳]یعنی شتر قیر مالیده شده که از این طریق تنها مانده و به خاطر تنهایی‌اش بی‌ارزش می‌شود. گفته طَرَفَه در معلقه‌اش نیز مؤید این مطلب است
[۵۴].
إِلى اَنْ تَحامَتْنِي العَشِيرَهُ ُلُّها
ج وَاُفرِدتُ اِفرادَ البَعير المُعَبَّــدِ
خویشاوندان همه از من پرهیز کردند و مثل شتر معبد (تنها و بی‌ارزش)، تنها ماندم.
همچنین گفته می‌شود: (طَریقٌ مُعَبَّدٌ) یعنی راهی که به خاطر رفت و آمد زیاد انسانها و حیوانات هموار گشته است. که این شعر طَرَفَه در معلقه‌اش در وصف شترانی همین را بیان می‌کند:
تُبارِى عِتَاقاً ناجياتٍ واَتبَعَتْ
وَظِيفاً وَظِيفاً فَوْقَ مَوْرٍِ مُعبَّدٍ
[۵۵]
(مَور) یعنی راهی که به خاطر تردد زیاد هموار شده است.
معنی شعر: [آن ماده شتران] با بهترین‌ها در تندروی برابری می‌کنند و در راهِ هموار با درشت پایان [از شتران] راه می‌آیند [و جا نمی‌مانند]
علماء می‌گویند: عبادت در شرع یعنی نهایت محبت به همراه نهایت ذلّت، همچنانکه ابن قیم در «النونیه» [۵۶]و غیره گفته‌اند.
و شیخ الاسلام ابن تیمیه /عبادت را چنین معرفی می‌کند که: عبادت اسمی است جامع و فراگیر برای هر چیزی از گفتار و کردار ظاهری و باطنی که خدا دوست دارد [۵۷].
ولی اصولیون عبادت را چنین معرفی می‌کنند که: عبادت عبارت است آن چیزی که شرع دستور داده بدون آنکه عرفی بودن آن کار و یا اقتضای عقلی [انجام] آن دخیل باشند [۵۸].
و همه این تعابیر درست و بیانگر عبادت‌اند.
پس ﴿إِيَّاكَ نَعۡبُدُ﴾یعنی فقط تو را عبادت می‌کنیم و غیر تو را عبادت نمی‌کنیم، و آنچنانکه پیداست این آیه توحید عبادی را می‌رساند.
بنابراین آیا کسی که به خدا شرک می‌ورزد و غیر خدا را نیز عبادت می‌کند، آیا چنانچه بگوید: ﴿إِيَّاكَ نَعۡبُدُ﴾صادق است یا دروغگو؟ قطعاً دروغگوست.
بنابراین کفار و مشرکین بزرگترین دروغگویانند به خدا و به خودشان، لذا خداوند می‌فرماید: ﴿ٱنظُرۡ كَيۡفَ كَذَبُواْ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ﴾[الأنعام: ٢٤]. «بنگر که چگونه با خویشتن نیز دورغ می‌گویند».
یعنی این شخص با آنکه به خدا شرک می‌ورزد ولی در نمازش می‌گوید: ﴿إِيَّاكَ نَعۡبُدُ﴾غیر خدا را عبادت و مورد دعاء قرار داده، برای غیرخدا قربانی نموده، از غیر خدا کمک و مدد خواسته‌ای، پس چرا در معنی ﴿إِيَّاكَ نَعۡبُدُ﴾تعقل و اندیشه نمی‌نماید؟
بزرگترین بلاست که انس و الفت با قرآن یا فاتحه یا کلمه توحید و شهادت به رسالت محمد ما را از تعقل در معنای آن باز دارد تا اینکه کار به جایی کشیده شود که کسی که به زبان عربی تکلم می‌نماید در معانی کلامی که می‌گوید و یا آنچه از قرآن می‌شنود، تعقل ننماید. ﴿إِيَّاكَ نَعۡبُدُ﴾: بیانگر توحید الوهیت می‌باشد.
[۵۳. ]. جوهری در (الصحاح» ماده (عبد)، (۲/۵۰۳) می‌گوید: تعبید یعنی تذلیل و طریق معبّد یعنی راه هموار و بعیر معبّد: یعنی شتری که بر او قیر مالیده شده است. [۵۴. ]. این بیت شعر در «شرح القصائد السبع الطوال الجاهلیات»، ص ۱۹۱ وجود دارد. [۵۵] ر. ک: به این بیت در «شرح القصائد السبع الطوال الجاهلیات»، ص ۱۵۳ و لسان العرب، ماده (مور) (۵/۱۸۶) و الدرالمصون، ۱/۵۷ مراجعه كنید. تباری یعنی برابری می‌کند، عتاق یعنی شترهای ارزشمند، ناجیات یعنی تندرو و سریع، وظیف یعنی درشت پا و معبّد یعنی هموار. [۵۶] ابن قیم در «الکافیة الشافیة» (۶۴) می‌گوید: عبادت خدای رحمان غایت محبت به او و ذلت عابد در برابر اوست که این دو، دو قطب و دو ستون عبادتند. و عبادت بر این دو ستون استوار می‌باشد که تا این دو نباشند عبادت محقق نمی‌شود. [۵۷] ر. ک: مجموع الفتاوی، ۱۰/۱۴۹ و «فتح المجید شرح کتاب التوحید»، ۱۴. [۵۸] ر. ک: «الروض المربع»، ۱/۹ و «کشاف القناع»، ۱/۸۵ و ۴۱۸.