جایگاه والای سورة فاتحه

پیغمبر صدر مورد عظمت این سوره در یک حدیث قدسی صحیح فرموده‌اند «خداوند فرموده است: نماز را بین خود و بنده‌ام دو نصف کرده‌ام که یک نصفه آن مال من و نصفه دیگر آن مال بنده‌ام می‌باشد و به بنده‌ام [در این نصفه خودش که دعاست] هر چه بخواهد، داده می‌شود» [۶]. و مرادش از نماز -الصلاة- در این حدیث سوره فاتحه بوده است.

بنابراین سوره فاتحه بین بنده در حال نماز و خدایش تقسیم شده است و این عظمت سوره را می‌رساند.

پیغمبر صدر ادامه حدیث می‌فرماید: «خداوند می‌فرماید: هنگامی که بنده می‌گوید: ﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٢﴾خدا می‌فرماید: بنده‌ام مرا ستایش کرد. و هنگامی که بنده می‌گوید: ﴿ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ ٣﴾خداوند می‌فرماید: بنده‌ام بر من ثناء کرد. و هنگامی که بنده می‌گوید: ﴿مَٰلِكِ يَوۡمِ ٱلدِّينِ ٤﴾خداوند می‌فرماید: بنده‌ام مرا تمجید نمود، هنگامیکه بنده می‌گوید: ﴿إِيَّاكَ نَعۡبُدُ وَإِيَّاكَ نَسۡتَعِينُ ٥﴾ خداوند می‌فرماید: این [آیه، حد فاصله آن دو نصفه] بین من و بنده‌ام بود و بنده‌ام هر چه بخواهد برآورده می‌شود، و هنگامیکه بنده می‌گوید: ﴿ٱهۡدِنَا ٱلصِّرَٰطَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ ٦ صِرَٰطَ ٱلَّذِينَ أَنۡعَمۡتَ عَلَيۡهِمۡ غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ ٧﴾خداوند می‌فرماید: این [نصفه] بنده‌ام است و هر چه بخواهد، برآورده می‌شود.

این توصیف سوره فاتحه بود به وسیله حدیث قدسی که بیگمان این پاداش‌ها فرع بر فهم سوره، درک معانی آن و تدبر در آیاتش می‌باشد و عالم و جاهل برابر نیستند.

کسی که این آیات را می‌خواند و در معانی آن تعقل و دلالات آن را درک می‌کند، قطعاً با کسی که فقط با زبانش آنها را می‌خواند در حالیکه قلبش غافل بوده و یا اصلاً نسبت به معانی آن جاهل است، برابر نیستند. چه امر عظیی که خدا در نماز از طریق قرائت این سوره مورد خطاب قرار می‌گیرد! این همان سوره فاتحه و «السبع المثانی» است که پیغمبر صدر تفسیر آیه زیر فرموده است: ﴿وَلَقَدۡ ءَاتَيۡنَٰكَ سَبۡعٗا مِّنَ ٱلۡمَثَانِي وَٱلۡقُرۡءَانَ ٱلۡعَظِيمَ ٨٧﴾ [الحجر: ٨٧]. «ما به تو سوره حمد (که داراى هفت آیه است) و قرآن عظیم دادیم».

بنابراین همچنانکه در حدیث بخاری و ... که از ابوسعید بن مُعلَّی روایت کرده‌اند و ذکر آن گذشت، مراد از «السبع المثانی» سوره فاتحه است و نیز چنانکه پیغمبر صتفسیر نموده‌اند: مراد از «القرآن العظیم» به همراه «السبع المثانی» سوره فاتحه می‌باشد.

[۶] این حدیث را مسلم در صحیح مسلم، کتاب الصلاة، باب وجوب قراءة الفاتحة في کل رکعه...» (۳۵۹) به روایت ابوهریره س نقل کرده است. ر. ک: مجموع الفتاوی (۱۴/۴)، جمال القرّاء (۱/۴۳۱).