بحثی دربارة (آمین)

کسی که فاتحه را به پایان برساند، چنانچه در حال نماز است بعد از فاتحه باید (آمین) [۹۳]بگوید و این واژه یک اسم الفعل است به معنی اجابت کن، که هم به صورت ممدود یعنی آمین می‌تواند تلفظ کرد و هم به صورت مقصور یعنی (أمین).

(آمین) جزو فاتحه نیست بلکه یک دعاست به معنی (اجابت کن)، و کسی که (آمین) می‌گوید یکی از دعاکنندگان است، یعنی هنگامی که امام فاتحه را با این دعاهای داخل آن تلاوت کرد و سپس مأموم (آمین) بگوید، مثل این است که در دعا با او همکاری کرده و شریک اوست یعنی انگار مأموم نیز این دعا را از اول تا آخر تکرار کرده است به این دلیل که خداوند در سوره یونس فرموده:

﴿وَقَالَ مُوسَىٰ رَبَّنَآ إِنَّكَ ءَاتَيۡتَ فِرۡعَوۡنَ وَمَلَأَهُۥ زِينَةٗ وَأَمۡوَٰلٗا فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا رَبَّنَا لِيُضِلُّواْ عَن سَبِيلِكَۖ رَبَّنَا ٱطۡمِسۡ عَلَىٰٓ أَمۡوَٰلِهِمۡ وَٱشۡدُدۡ عَلَىٰ قُلُوبِهِمۡ فَلَا يُؤۡمِنُواْ حَتَّىٰ يَرَوُاْ ٱلۡعَذَابَ ٱلۡأَلِيمَ ٨٨﴾[یونس: ٨٨ ].

«موسى گفت: پروردگارا! تو فرعون و اطرافیانش را زینت و اموالى (سرشار) در زندگى دنیا داده‏اى، پروردگارا! در نتیجه (بندگانت را) از راه تو گمراه مى‏سازند! پروردگارا! اموالشان را نابود كن! و (بجرم گناهانشان،) دلهایشان را سخت و سنگین ساز، به گونه‏اى كه ایمان نیاورند تا عذاب دردناک را ببینند!».

کسی که این دعا را خواند موسی ÷بود ولی خداوند در جواب می‌فرماید: ﴿قَالَ قَدۡ أُجِيبَت دَّعۡوَتُكُمَا﴾ [یونس: ٨٩]. «(خداوند) فرمود: دعای شما (موسی و هارون) پذیرفته شد».

مفسران گویند: [خداوند به صورت مثنی مورد خطاب قرار داده] چون بعد از این دعای موسی، هارون گفت: (آمین) و گوینده آمین مثل یک دعاکننده محسوب می‌شود، انگار موسی به تنهایی هم برای خود و هم به جای هارون دعا کرده است [۹۴]، به همین دلیل کسی که در نماز بعد از فاتحه آمین نمی‌گوید از خیر آن محروم می‌شود.

وصلّى الله وسلّم على نبينا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين.

پایان ترجمه ۹/۱۲/۱۳۸۴ﻫ.ش

[۹۳. ]. بخاری در کتابش، صحیح بخاری، کتاب التفسیر، باب: ﴿غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ﴾(۴۴۷۵) از ابوهریره (س) نقل می‌کند که پیغمبر (ص) فرمود: هر گاه امام گفت: ﴿غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ﴾بگوئید: آمین، زیرا هر کس [در این گفتار] با ملائکه همصدا شود گناهان گذشته‌اش مورد مغفرت قرار خواهد گرفت، ر. ک: همان، (۷۸۱) (۷۸۲) (۶۴۰۲). ابن شهاب گوید: پیغمبر (ص) می‌گفت: آمین (۷۸۰) و ابن حجر در فتح الباری می‌گوید: در همه روایات و از جمیع قرّاء، آمین با مدّ و بدون تشدیدِ (میم) روایت شده، (۲/۲۶۲)، چاپ السلفیه. واحدی از حمزه و کسائی اماله آمین را نقل کرده است. سه قرائت دیگر نیز دارد که شاذ هستند قصر (أمین)، تشدید به همراه مد (آمّین) و تشدید به همراه قصر (أمّین). آمین اسم الفعل بوده و چون – به اتفاق علماء – مبنی است به هنگام وصل به مابعد فتحه می‌گیرد (آمینَ). و بنابر رأی جمهور به معنی (اجابت کن) می‌باشد و آمین گفتن – به جای خلاصه دعاست بعد از تفصیل آن. دعاکننده خواسته‌ها را به تفصیل بیان می‌کند ولی گوینده آمین، با همین لفظ همه معنا را بازگو می‌‌کند، انگار دو مرتبه دعا شده یک بار مفصل و یک بار مجمل. بیهقی نقل کرده: «ابن عمر [در حالت امامت] به همراه مردم آمین می‌گفت و این را سنت می‌دانست. [۹۴] ر. ک: تفسیر ابن کثیر، ۱/۱۴۶ – ۱۴۷.