صیغه‌های استعاذه
تلاوت کننده قرآن، چه در نماز و چه در غیر آن صورت باید قرائتش را با گفتن «أعوذ بالله من الشيطان الرجيم» غاز کند، و چنانچه برای تنزیه و تعظیم خداوند، صفاتی را بعد از آن بیاورد نشانه جهالتش نیست، مثلاً بگوید «اَعوذُ باللهِ السميعِ العليمِ من الشيطان الرجيم» زیرا در احادیث بر این امر صحّه گذاشته شده است و هر دو نوع - ذکر الله در استعاذه بدون صفت و یا به همراه صفات- جایز است، همچنانکه امام شاطبی می‌فرمایند:
[۹]
على ما أتى في النحل يسراً وإن تزِد
لربّك تنزيهاً فلست مجهّلاً
ج
- [تلاوت قرآن را آغاز می‌کنی با گفتن استعاذه] به همان صیغه‌ای که در سوره نحل [آیه ۹۸] ذکر شده که برای سهولت [اینگونه] آمده است و اگر به جهت تنزیه پروردگارت [صفتی] را با او همراه گردانی، جاهل نامیده نمی‌شوی. بنابراین در استغاذ هر صفتی [از صفات مذکور در قرآن و حدیث] را بخواهی می‌توانی با اسم الله همراه گردانی، مثلاً بگویی: «اَعوذُ باللهِ السميعِ العليمِ من الشيطانِ الرجيمِ»
[۱۰]و لو اینکه بگویی: «اَعوذُ باللهِ الحيِّ القيومِ من الشيطانِ الرجيمِ» صحیح می‌باشد زیرا هر دو صورت استغاذه -بدون صفت و با ازدیاد صفت- منقول است و البته تبعیت (از صفات منقول در استغاذه) بهتر است و دو صیغه منقول داریم:
اولی: «أعوذ بالله من الشيطان الرجيم» [۱۱]که در قرآن ذکر شده.
دومی: صیغه‌ای که در سنّت وارد شده است: «اَعوذُ بِاللهِ السميعِ العليمِ مِن الشيطانِ الرجيمِ من هَمْزِهِ ونَفْخِهِ و نَفْثِهِ» [۱۲].
هَمْزُ الشيطان: یعنی «الموتة» و آن به معنی جنون است: نوعی بیماری که در آن شخص دچار خفگی می‌شود.
نَفْخُ الشيطان:یعنی تکبر.
نَفْثُ الشيطان:شعر [و یا سحر و جادویی] که منظور باطلی از آن اراده شود، همچنانکه در احادیث این معانی آمده است.
پس معنی این صیغه از استعاذه چنین شد: پناه می‌‌برم به خداوند شنوای دانا از جنون و کبر و سحر شیطان مطرود.
[۹] حرز الأمانی، ۸. [۱۰] صاحبان چهار کتاب سنن: ابوداود، نسایی، ترمذی و ابن ماجه و نیز امام احمد به روایت ابوسعید خدری س با سند (خوب و جید) غیرضعیفی این حدیث را نقل کرده و ترمذی می‌گوید: این مشهورترین قول است در این باب [باب استعاذه]. ر. ک: «النشر في القراءات العشر» ۱/۲۴۹. [۱۱] این [صیغه] رأی مورد پسند عموم فقهاء از جمله: ابوحنیفه، شافعی و احمد می‌باشد و احادیثی در صحیحین و ... در این مورد روایت شده است. ر. ک: «جمال القرّاء» ۱/۲۷۱ و «النشر في القراءات العشر» (۱/۲۴۳ – ۲۴۶). [۱۲] این حدیث را ابوداود در: کتابش «السنن»، کتاب الصلاة، باب من رأی الاستفتاح بسبحانك اللهم وبحمدك» (۷۷۵). و نیز ترمذی در «جامع»اش کتاب الصلاة عـن رسول الله (ص)، باب ما یقول عند افتتاح الصلاة (۲۴۲)، به روایت ابوسعید خدری (س) نقل کرده‌اند. ر. ک: «النشر في القراءات العشر» ۱/۲۵۱.