معنی «الدین» در زبان عربی و در شریعت
دین در لغت به معنی یک عادت تکرارپذیر است که در قرآن چند معنی دارد. شاعر می‌گوید:
[۴۸]
تَقُولُ اِذَا دَرَأْتُ لها وَضِيني
أَهذَا دينُه اَبداً و دِينــي؟
هنگامی که تنگ پالان شتر را بر روی زمین پهن می‌کردم [تا شتر روی آن بخوابد و من آنرا ببندم، شتر] می‌گفت: آیا این کار همیشگی من و توست؟
لذا شیخ الاسلام [ابن تیمیه] در قاعده‌ای در مورد معنی (دین) می‌فرماید: موافق با گفته علماء زبان عربی، دین در لغت، در اصل به معنی عادت تکرارپذیر می‌باشد، و آنچه فرد در قلبش به عنوان عقیده دارد یا گفتار وی و یا عباداتی که با اعضاء و جوارح انجام می‌دهد، دین نامیده می‌شود زیرا به صورت عادت و تکراری انجام می‌پذیرد پس دینی است که دائماً تکرار می‌شود و این یکی از اطلاقات و استعمالات کلمه دین است.
بنابراین دین اعتقاد، قول و عملی است که شخص به آن التزام داشته باشد، ﴿إِنَّ ٱلدِّينَ عِندَ ٱللَّهِ ٱلۡإِسۡلَٰمُ﴾ [آل عمران: ١٩ ]. «دین در نزد خدا، اسلام (و تسلیم بودن در برابر حق) است».
همچنین، گاهی مراد از (دین)، جزا و پاداش است مثلاً در آیات: ﴿مَٰلِكِ يَوۡمِ ٱلدِّينِ ٤﴾ و﴿يَوۡمَئِذٖ يُوَفِّيهِمُ ٱللَّهُ دِينَهُمُ ٱلۡحَقَّ﴾ .[النور: ٢٥]. «آن روز، خداوند جزاى واقعى آنان را بىكم و كاست مىدهد».
بنابراین در قرآن (دین) به معنی جزا و پاداش می‌آید که علاوه بر موارد فوق در آیات زیاد دیگری این معنی را دارد از جمله: ﴿ كَلَّا بَلۡ تُكَذِّبُونَ بِٱلدِّينِ ٩﴾[الانفطار: ٩ ]. «آنگونه كه شما می‌پندارید نیست بلكه شما روز جزا را منكرید».
و نیز آیه ﴿فَلَوۡلَآ إِن كُنتُمۡ غَيۡرَ مَدِينِينَ ٨٦﴾[الواقعة: ٨٦ ]. «اگر هرگز در برابر اعمالتان جزا داده نمىشوید».
رابطه‌ای بین معنی سزا و جزا و معنی لغوی و اصلی کلمه (دین) وجود دارد که عبارت است از عادت بودن و یا تکرار، به این وجه که سزا و جزا متناسب با تکرار عمل تکرار می‌شود، و (دین) به پاداشی اطلاق می‌شود که اگر کننده آن، آن را مکرّر انجام داده، پاداشش نیز متکرِّر باشد [۴۹].
[۴۸. ]. این شاعر مُثَقَّب عَبْدِیّ است همچنانکه در مفضلیات ۲۹۲ ذکر شده، و این بیت شعر در تفسیر طبری (۲/۴۷۱) و (۶/۲۲۵) و «اعراب ثلاثین سوره»، ص ۲۵ و لسان العرب، ماده (دین) و الدر المصون، ۱/۵۳ منقول است. [۴۹] تفسیر طبری: ۱/۱۵۷.