شبههی اول: کثرت روایات ابوهریرهس
بعضی میگویند کثرت روایات ابوهریره با توجه به مدت کوتاهی که وی با پیامبر ج همراه بود در مورد صحت روایات او انسان را دچار تردید میکند.
به این شبهه از چند جهت پاسخ میگوئیم
۱- کثرت روایات نسبی است و مطلق نیست چون او از همه صحابه از پیامبر بیشتر روایت کرده نه این که از همه صحابه از پیامبر احادیث بیشتری حفظ کرده است، چنانکه خود او میگوید که از عبدالله بن عمرو بن عاص بیشتر حدیث حفظ نکرده است، چون عبدالله مینوشت و ابوهریره نمینوشت، چنانکه امام ابوبکر بن خزیمه میگوید: او در میان صحابه از کسانی است که از دیگران بیشتر از پیامبر روایت کرده است.
۲- کوتاهبودن دوران همراهی ابوهریره با پیامبر ج کوتاهی نسبی است
یعنی مدت زمان صحبت و همراهی ابوهریره نسبت به مدت زمان همراهی کسانی که زمانی طولانی با پیامبر بودهاند مانند عشره مبشره و دیگر سابقین اولین صحابه، کوتاه است. و گرنه در واقع آن طور که فکر میشود زمان کوتاهی نیست، چون بیش از چهار سال بوده است و این مدت برای جمع و روایت تعداد احادیثی که او روایت کرده کافی است.
۳- علاقهمندی ابوهریره به علم و تحصیل و دعای پیامبر برای او به حفظ
ابوهریرهس به علم اهتمام میورزید و به یادگرفتن علاقهی فراوان داشت و پیامبرج به این خصوصیت ابوهریره گواهی داده است و پیامبر برای ابوهریره دعا کرد که حافظهاش قوی باشد و فراموش نکند، چنانکه وقتی ابوهریره این دعا را نمود پیامبر آمین گفت. زید بن ثابت میگوید: روزی من و ابوهریره و فلانی در مسجد نشسته بودیم و به ذکر و دعا مشغول بودیم، ناگهان پیامبر آمد و در میان ما نشست ما سکوت کردیم او گفت: بازگردید به آنچه به آن مشغول بودید، زید میگوید: من و همراهم قبل از ابوهریره دعا کردیم و پیامبر بر دعای ما آمین میگفت، سپس ابوهریره دعا کرد و گفت: خدایا! از تو چیزی میخواهم که دو دوستم خواستند و از تو علم و دانشی میخواهم که فراموش نشود، پیامبر گفت: آمین، ما گفتیم: ای رسول خدا! ما هم علمی میخواهیم که فراموش نشود، فرمود: دوسی از شما پیش گرفت [۶۸].
۴- روایت ابوهریره از بسیاری از صحابه
ابوهریره از بسیاری از صحابه مانند ابوبکر و عمر و فضل بن عباس و ابی بن کعب و اسامه بن زید و عائشه و سهل ساعدی و نضره بن ابی نضره و غیره حدیث روایت کرده است.
۵- طولانیشدن دوران حیات ابوهریره و نیاز مردم به علم او و کثرت روایت از او
ابوهریره از اندک اصحابی بود که عمرشان تا بعد از سال پنجاه هجری به طول انجامید و مردم به علم و دانش آنان نیاز پیدا کردند، و برای رفع اشکالات خود به آنان مراجعه مینمودند.
۶- تعدد طرق روایات ابوهریره
از آنجا که احادیث از طرق مختلف از ابوهریره روایت شدهاند این امر باعث شده تا روایتهای بیشتری به او نسبت داده شود، و هرکس روایات ابوهریره را در کتاب مسند امام احمد بن حنبل نگاه کند. تعدادشان ۳۸۴۸ روایت است، اما یک سوّم این رقم تکراری است، مثلاً در جایی راوی اضافه شده یا عبارت در بیان سند فرق کرده و یا کلمهای به متن اضافه شده، و این امور سبب گردید تا روایت تکرار شود، و یک روایت چند روایت به شمار آید و شمارهگذاران نیز چنین کردهاند، اما آنها به خاطر اسباب فنی معذورند.
۷- مشارکت بسیاری از صحابه در آنچه او روایت کرده است
هرکسی کتابهای معتمد حدیث که بین مسلمین متداول است را نگاه کند و در آن روایات ابوهریره را مورد بررسی قرار دهد خواهد دید که چند صحابی یا بیشتر در روایت با او مشارکت داشتهاند، به خصوص روایاتی که محل اعتراض هواپرستان و اهل بدعت و کسانی است که نمیدانند بر چه اساسی احادیث صحیح و بر چه اساس نادرست به شمار میآیند.
۸- کثرت تعداد راویان از او
روایتکردن تعداد زیادی از صحابه و ثقات تابعین از او که تعدادشان به هشتصد راوی میرسد و اعتماد علما و فقها و مجتهدین بعد از آنها بر این روایتها در کنار روایتهای دیگر صحابه بهترین گواه و دلیل برای عدالت و صداقت و امانتداری ابوهریره در نقل روایت از پیامبر است، و با توجه به آنچه گذشت برای آنانی که عقلشان روشن و دلشان پاک است واضح میشود که کثرت نسبی برای روایات مسند صحیح او کثرتی طبیعی است که اسبابی که برشمردیم و دیگر عوامل با توجه به زندگی و شخصیت ابوهریره و همراهیاش با پیامبر سبب این کثرت طبیعی گردیده است.
[۶۸] مستدرک حاکم ۳ / ۵۰۸.