سورة التکویر

خصوصیات سوره‌های مکی:

۱- قسم‌خوردن زیاد.

۲- درباره ایمان به خدا و روز قیامت و وصف بهشت.

۳- آیات کوتاه.

۴- بحث و مجادله با مشرکین.

۵- دارای قصه و داستان.

۶- یا أیها الناس.

سورة التکویر: این سوره مکی و دارای نام‌های کورت، تکویر می‌باشد.

رسول الله جفرمودند: هرکس بخواهد قیامت را با چشم‌هایش ببیند پس سوره‌های تکویر، انفطار و انشقاق را بخواند.

در این سوره خداوند در مورد دو موضوع آخرت و وحی صحبت فرموده است.

خداوند در این سوره ۱۲ خبر، ۶ خبر در مورد دنیا و ۶ خبر در مورد آخرت به ما می‌دهد.

کلمه «إذا» در این سوره خیلی تکرار می‌شود به گفتۀ علماء این تکرار به معنی

۱- برای تشویق شنونده به شنیدن اخبار (تشویق)

۲- برای ترس و عبرت و هشدار (تخویف)

۳- برای تثبیت یادگیری فرمایش خداوند (تثبت معانی)

خداوند در این سوره چیزهایی را مثال می‌زند که همیشه می‌بینیم و برای تأثیر بیشتر اول اسم اشیاء را آورده سپس اتفاقی که برایش رخ می‌دهد را ذکر می‌کند.

و این هشدار برای این است که انسان به هوش باشد و خود را آماده کند.

﴿إِذَا ٱلشَّمۡسُ كُوِّرَتۡ ١﴾الشمس: خورشید.

﴿كُوِّرَتۡ﴾: تاریک‌شدن.

۱- نور آن از بین می‌رود و تاریک می‌شود.

۲- به زمین می‌افتد.

۳- حرکت و طلوع آن متوقف می‌شود.

۴- به قول علما کورت یعنی درهم پیچیده‌شدن و جمع‌شدن و افتادن.

رسول الله جفرمودند: خورشید و ماه در روز قیامت هردو در آتش هستند «الشَّمْس والْقَمَر يَكُوْرَان فِيْ النَّار» دلیل آن برای عذاب بیشتر کافران است که در دنیا خورشید و ماه را می‌پرستیدند تا مایۀ عذاب و ناراحتی بیشتر آن‌ها شود.

﴿وَإِذَا ٱلنُّجُومُ ٱنكَدَرَتۡ ٢﴾النجوم: ستارگان تیره گردند.

﴿ٱنكَدَرَتۡ﴾: تیره و کدر شدن:

۱- نور آن از بین می‌رود.

۲- از هم پاشیده می‌شود.

۳- پخش و از جایش عوض می‌شود و از مدار اصلی حرکتش خارج می‌شود.

۴- سیاه می‌شود و کدر و به زمین سقوط می‌کند.

﴿وَإِذَا ٱلۡجِبَالُ سُيِّرَتۡ ٣﴾﴿ٱلۡجِبَالُ﴾: کوه‌ها.

﴿سُيِّرَتۡ﴾:	کوه‌ها تکه تکه می‌شود و از بین می‌رود.
روان‌شدن	مانند پنبه می‌شوند از جای خود کنده می‌شوند و حرکت می‌کنند.

﴿وَإِذَا ٱلۡعِشَارُ عُطِّلَتۡ ٤﴾﴿ٱلۡعِشَارُ﴾: مفرد عشیره: شتر حامله ۱۰ ماهه

خداوند از شتر نام می‌برد چرا که در زمان پیامبر شتر بسیار باارزش و مورد استفاده بوده و عرب بسیار در بند این حیوان بوده و اگر حامله بود این مراقبت و ارزش برای شتر بیشتر می‌شد اما در قیامت شتر ۱۰ ماه حامله را از ترس رها می‌کنند.

﴿عُطِّلَتۡ﴾: رهاکردن و ترک‌کردن – فراموش‌شدن.

﴿وَإِذَا ٱلۡوُحُوشُ حُشِرَتۡ٥﴾﴿وُحُوشُ﴾: حیوانات وحشی ۲ بار حشر می‌شوند در آخرت.

﴿حُشِرَتۡ﴾: در روز قیامت همه حیوانات وحشی یک جا جمع می‌شوند و حساب و کتاب می‌شوند.

در قیامت ابتدا حساب حیوانات تصفیه می‌شود و اگر حیوانی به حیوان دیگر آزاری رسانده باشد آن جا باید تلافی شود و سپس به فرمان خداوند «كونى ترابا» تبدیل به خاک می‌شوند. و این هم به خاطر حسرت بیشتر کافران است که از ترس و وحشت و حسرت دستان خود را گاز می‌گیرند.

﴿وَإِذَا ٱلۡبِحَارُ سُجِّرَتۡ٦﴾﴿ٱلۡبِحَارُ﴾: دریاها.

﴿سُجِّرَتۡ﴾: دریاها همه یکجا جمع می‌شوند.

و تبدیل به آتش افروخته می‌شوند. (۶ آیۀ اول ۶ خبر از دنیا در روز قیامت بود).

﴿وَإِذَا ٱلنُّفُوسُ زُوِّجَتۡ٧﴾﴿ٱلنُّفُوسُ﴾: نفس‌ها.

﴿زُوِّجَتۡ﴾:

۱) هرکس با شبیه و هم‌نشین خود محشور می‌شود.

۲) روح‌ها به بدن برمی‌گردند و مرده‌ها زنده می‌شود.

۳) هرکس با حور العین محشور می‌شود، و ازدواج می‌کند.

دخترانی پدر خود را مجبور می‌کردند برای خرید ماشین از بانک غیر اسلامی وام بگیرد که سود کم‌تری می‌گیرد شب در خواب می‌بیند که جایی با گروهی در صف و در نوبت است می‌پرسد: اینجا کجاست؟ می‌گویند: قیامت و در صف سودخوران، وحشت‌زده می‌پرسد: من طلبۀ علوم دینی هستم چگونه اینجا در صف سودخوران هستم. پریشان وحشت‌زده از خواب می‌پرد و فوراً به دلیل خواب خود پی می‌برد. پشیمان شده و توبه می‌کند و پدرش را نیز از گرفتن وام از بانک غیر اسلامی بازمی‌دارد.

﴿وَإِذَا ٱلۡمَوۡءُۥدَةُ سُئِلَتۡ٨﴾﴿ٱلۡمَوۡءُۥدَةُ﴾: نوزاد دختر تازه متولدشده.

اعراب جاهلیت فرزندان دختر را با هنگام تولد در چاه می‌انداختند و یا شش‌ساله او را زنده به گور می‌کردند.

﴿سُئِلَتۡ﴾: سئوال می‌کند از حق خود و از خون‌اش که به ناحق ریخته شده، بازخواست می‌کند.

مثال، حرمت دین اسلام به زن، ولی در کشورهای غربی و آمریکا زن‌های پیر کار می‌کنند، درحالی که در میان مسلمانان مادران پیر احترام زیادی در خانواده و در جامعه دارند.

می‌گویند: حضرت عمرسدر جمعی ابتدا خندید و سپس گریه کرد، از او علت را پرسیدند، گفت: سفری رفتم و خدائی برای عبادت نداشتم، خرمایی خوردم و هستۀ آن را به عنوان خدا عبادت کردم از این کار دور از عقل خود خنده‌ام می‌گیرد. و گریه‌ام به این علت است که در جاهلیت دختری زیبا و ناز داشتم شش‌ساله که شد به قصد تفریح او را بیرون بردم، گودالی کندم تا او را زنده به گور کنم و در هنگام این کار ریش‌های من خاکی شد. زمانی که دخترک را زنده به گور می‌کردم به من گفت: پدر ریش‌هایت خاکی شده! از یادآوری این خاطره گریه‌ام می‌گیرد.

﴿بِأَيِّ ذَنۢبٖ قُتِلَتۡ٩﴾که به چه ظلم و گناهی کشته شدیم (در دوران جاهلیت).

﴿وَإِذَا ٱلصُّحُفُ نُشِرَتۡ١٠﴾﴿صُّحُفُ﴾: نامه اعمال.

﴿نُشِرَتۡ﴾: پخش‌کردن و به قول علماء باز پخش می‌شود (مفتوح) کتاب اعمال انسان به صورت باز (نه بسته) به دست انسان داده می‌شود و ما اعمال‌مان را می‌بینیم.

﴿وَإِذَا ٱلسَّمَآءُ كُشِطَتۡ١١﴾و زمانی که آسمان آبی از جای خود برکنده و نابود می‌شود.

﴿كُشِطَتۡ﴾: جابه‌جاشدن و کنده‌شدن از جای خود، بازشدن.

﴿وَإِذَا ٱلۡجَحِيمُ سُعِّرَتۡ١٢﴾زمانی که آتش جهنم شعله‌ور گردد.

﴿سُعِّرَتۡ﴾: شعله‌ورشدن نهاد آتش.

﴿وَإِذَا ٱلۡجَنَّةُ أُزۡلِفَتۡ١٣﴾و زمانی که بهشت نزدیک و نمایان می‌شود (برای پرهیزکاران).

﴿أُزۡلِفَتۡ﴾: نزدیک و نمایان‌شدن.

	۷۰
		صندوق العمل
	راه‌های پاک کردن گناهان انسان
	۱- توبه (ترک گناه در عمل) و برنگشتن به             گناه
	۲- استغفار (زبانی)
حسنات	سیأت
		۳- حسنات پاک‌کننده گناه (حسنات ماهیه)
	۴- مشکلات و مصایب (المصائب المُکفِره)
	استغفار:	(۱) یعنی سترکردن و پوشاندن گناه
	(۲) تبدیل گناه به حسنات

«قبر»

۱- نماز میت.

۲- دعای اهل میت (دعایی که در نماز میت خوانده می‌شود و برایش دعا می‌کنند).

۳- صدقه جاریه.

۴- علمی که به دیگران منفعت برساند.

۵- فرزند صالح که برایش دعا کند.

«زمین محشر»

بارانی مانند شبنم می‌بارد و بر استخوانی در کمر (عصص) می‌ریزد و انسان دوباره زنده می‌شود.

گرمای خورشید شدید و نزدیک و انسان‌ها در ازدحام جمعیت به هم فشرده غرق در عرق گناهان خود هستند. رسول الله جفرمودند: بعضی از گناهکاران در عرق گناه خود غرق می‌شوند.

۱- نزدیکی آفتاب.

۲- عرق.

۳- ترس از جهنم.

۴- شلوغی و ازدحام.

«پل صراط»

پل صراط مملو از خار و خاشاک و قلاب است که به پای انسان می‌رود و باعث پاکی گناهان انسان می‌شود و دیگری آتش جهنم که از پائین زبانه می‌کشد.

۱- خار و خاشاک.

۲- آتش.

۳- قلاب.

عمرسفرمود: تمام آیات بالا برای بیان این آیه نازل شده.

﴿عَلِمَتۡ نَفۡسٞ مَّآ أَحۡضَرَتۡ١٤﴾هرکس به گناهانش اعتراف می‌کند.

﴿أَحۡضَرَتۡ﴾: از پیش فرستاده، یعنی هرکس مسئول اعمال خویش است و هر عمل خیری در دنیا انجام داده در آخرت آن را خواهد یافت و چشم‌ها و هوش‌ها به یاد خواهند آورد.

﴿فَلَآ أُقۡسِمُ بِٱلۡخُنَّسِ١٥﴾سوگند به ستارگان که بازمی‌گردند.

دلایل قسم‌خوردن:

۱- اعراب در کلام خود زیاد قسم می‌خورند و قرآن کلام خدا به زبان عربی است.

۲- خداوند در سخن با کافران برای تأکید بیشتر قسم یاد می‌کند تا باور کنند (تشویق).

۳- تأکید کلام.

قسم‌خوردن فقط باید برای خدا باشد و نباید به هیچ چیز انسان غیر از خدا قسم بخورد، ولی خداوند می‌تواند به تمام مخلوقاتش و هرچه را اراده کند قسم بخورد.

۱- لا أقسم	الله‌متعال‌درکتابش‌ازاین‌کلمات‌برای‌قسم‌خوردن‌استفاده‌کرده‌است
۲- وألفی
۳- فلا أقسم

خداوند برای تأکید قسم خود از اصطلاح ﴿فَلَآ أُقۡسِمُ﴾استفاده کرده و دلیل آن آیۀ ﴿۞فَلَآ أُقۡسِمُ بِمَوَٰقِعِ ٱلنُّجُومِ٧٥ وَإِنَّهُۥ لَقَسَمٞ لَّوۡ تَعۡلَمُونَ عَظِيمٌ٧٦﴾می‌باشد.

﴿خُنَّسِ﴾:	الظبی: آهو
النجوم:	ستارگان که در شب بیرون می‌آیند و در روز مخفی می‌شوند

الخنوس: الاختفاء، پنهان‌شدن، چیزهایی که مخفی می‌شوند.

الجواری: تجری: دویدن، جاری‌شدن.

کُنَّس: خانه حیوان در زمان پنهان‌شدن (بیت الحیوان عند الاختفاء).

با توجه به آیات بعدی معنی دوم یعنی ستارگان بیشتر به کلمه ﴿خُنَّسِ١٥﴾می‌آید، زیرا:

۱- همه آن را می‌بیند.

	لیل
۲- با توجه به آیات بعدی که درباره‌ی	صبح

۳- خداوند به چیزهای عظیم قسم می‌خورد.

۴- خداوند در قرآن به سور فلکی خورشیده و ماه و ستاره زیاد قسم خورده است.

﴿ٱلۡجَوَارِ ٱلۡكُنَّسِ١٦﴾حرکت می‌کنند و از دیده‌ها پنهان می‌شوند.

﴿ٱلۡجَوَارِ﴾: مسیر.

﴿وَٱلَّيۡلِ إِذَا عَسۡعَسَ١٧﴾قسم به شب هنگامی که پشت کند و به آخر برسد.

﴿عَسۡعَسَ﴾: (می‌آید – می‌رود) تاریکی شب که به آرامی و کم کم می‌آید (روز می‌رود و شب از غروب به تاریکی می‌رسد).

﴿وَٱلصُّبۡحِ إِذَا تَنَفَّسَ١٨﴾و سوگند به صبح هنگامی که می‌دمد.

با بیدارشدن از خواب در هنگام صبح و روشن‌شدن هوا انگار انسان دوباره زنده می‌شود.

﴿إِنَّهُۥ لَقَوۡلُ رَسُولٖ كَرِيمٖ١٩﴾یقیناً قرآن از نزد جبرئیل می‌آید (فرستادۀ بزرگوار).

﴿رَسُولٖ كَرِيمٖ﴾: جبرئیل÷.

﴿ذِي قُوَّةٍ عِندَ ذِي ٱلۡعَرۡشِ مَكِينٖ٢٠﴾قدرتمند و صاحب منزلت نزد خداوند.

صفات جبرئیل:

۱- رسول: فرستاده از طرف خدا.

۲- کریم: دارای منزلت عظیم، بزرگوار.

۳- ذی قوة: قوی و قدرتمند و دارای ۷۰۰ بال: قوم لوط را با یک بال به آسمان برد و به زمین کوبید.

۴- مَکین: صاحب ارزش و منزلت نزد خدا، منزلت والا.

۵- مُطاع: رئیس و سایر فرشتگان از او اطاعت می‌کنند. فرمانبرداری‌شده.

﴿مُّطَاعٖ ثَمَّ أَمِينٖ٢١﴾در آسمان‌ها مورد اطاعت فرشتگان و امین است.

: در آسمان.

﴿أَمِينٖ﴾: وحی و فرمان خداوند را کامل می‌رساند و امانتدار وحی است.

﴿وَمَا صَاحِبُكُم بِمَجۡنُونٖ٢٢﴾و دوست و همدم شما (محمد) دیوانه نیست.

﴿صَاحِبُكُم﴾: دوست و همراه: طعنه بر قریش که این پیامبر از بین خود شما بوده است.

در زمان جاهلیت سیلی ویرانگر در مکه جاری شد و باعث شد خانه کعبه هم خراب شود. بعد از سیل برای تعمیر و ساخت مجدد کعبه اعراب اقدام کردند ولی در زدن تیشه به ساختمان شک داشتند و می‌ترسیدند باعث خشم الهی و نزول عذاب مانند اصحاب فیل شود. آنها ابتدا برای امتحان یک ضربه به کعبه زدند و وقتی دیدند خبری نشد به تخریب ادامه دادند، زمانی که برای بازسازی به جاگذاری حجر الاسود رسیدند. برای این کار و تصمیم بر اینکه چه کسی آن را انجام دهد باهم خیلی بحث و جدل کردند تا اینکه حتی نزدیک بود کار به جنگ و خونریزی و کشتار یکدیگر برسد. سرانجام تصمیم گرفتند اولین کسی که از آنجا گذر کرد، این کار را انجام دهد و این شخص کسی جز محمد بن عبدالله نبود که با حضورش به جنگ و جدل خاتمه داد.

﴿صَاحِبُكُم﴾: محمد ج:

۱- بین خود شما به دنیا آمده است.

۲- اصل و نسب او را می‌شناسید.

۳- لازم به معرفی نیست و همه او را می‌شناسند.

﴿وَلَقَدۡ رَءَاهُ بِٱلۡأُفُقِ ٱلۡمُبِينِ٢٣﴾رسول الله ججبرئیل را در آسمان دیده در افق روشن.

پیامبر ججبرئیل را به شکل صحابی (دحیه الکلبی) می‌دیدند و یا در داخل غار حرا به هنگام بعثت (به شکل انسان)

ملائک: ۷۰۰ بال – جمیل – خلق‌شده از نور – دیده نمی‌شوند و ما آن‌ها را نمی‌بینیم.

جبرئیل در غار حرا بر رسول الله جنازل شد و باعث وحشت رسول جشد، سپس با راهنمایی ورقه بن نوفل فهمید که او فرشته از طرف خداوند بوده (جبرئیل به صورت بشری نازل شد) بعد تا ۴۰ روز حضرت، جبرئیل را ندیدند، تا اینکه شبی از غار حرا برمی‌گشتند در آسمان جبرئیل را به صورت فرشته دیدند و بار دوم هم در اسراء و معراج جبرئیل را به صورت فرشته دیدند (۲ بار) ولی در موارد دیگر جبرئیل را به صورت انسان می‌دیدند.

﴿وَمَا هُوَ عَلَى ٱلۡغَيۡبِ بِضَنِينٖ٢٤﴾و او بر غیب بخیل نیست (محمد ج).

﴿بِضَنِينٖ﴾: بخیل نیست و کلام وحی را کامل به انسان‌ها می‌رساند (همه چیز را برای همه)

﴿وَمَا هُوَ بِقَوۡلِ شَيۡطَٰنٖ رَّجِيمٖ٢٥﴾و آن (قرآن ) گفته شیطان رانده شده نیست.

﴿فَأَيۡنَ تَذۡهَبُونَ٢٦﴾پس عقل‌های شما چه شده (کجا می‌روید).

هشدار به انسان که عقل‌ها را به کار بیندازید و قرآن توسط دو فرستادۀ بزرگوار به شما رسیده است.

﴿إِنۡ هُوَ إِلَّا ذِكۡرٞ لِّلۡعَٰلَمِينَ٢٧﴾و قرآن جز پند و اندرز برای جهانیان نیست.

﴿ذِكۡرٞ لِّلۡعَٰلَمِينَ﴾: کتاب هدایت برای همه کس.

﴿لِمَن شَآءَ مِنكُمۡ أَن يَسۡتَقِيمَ٢٨﴾هرکس می‌خواهد نجات پیدا کند به این قرآن عمل کند.

﴿وَمَا تَشَآءُونَ إِلَّآ أَن يَشَآءَ ٱللَّهُ رَبُّ ٱلۡعَٰلَمِينَ٢٩﴾و شما اراده نمی‌کنید مگر اینکه پروردگار اراده کند.

« هدایة الانسان تابعه لمشيئة رب العالمين» هدایت انسان تابع مشیئت پروردگار جهانیان است. انسان برای اعمال خود صاحب اختیار است ولی خداوند به واسطه علم ازلی خود می‌داند که هر انسان چه خواهد کرد و به چه راهی خواهد رفت.

جواب قسم المقسم به	جبرئیل با صفت‌هایش
محمد رسول الله با صفت‌هایش
قرآن

در این سوره در ۶ آیه اول در مورد نشانه‌های قیامت در دنیا و در ۶ آیه بعد در مورد نشانه‌های قیامت در آخرت خداوند برای ما بیان می‌فرماید. در ادامه به ستارگان و شب و صبح سوگند یاد می‌کند و سپس در مورد جبرئیل فرشته وحی و صفات وی صحبت می‌نماید و در آخر از پیامبر صلوات الله علیه و قرآن کتاب اسمانی برای ما می‌گوید که تنها راه نجات و رستگاری در گرو عمل‌کردن به آن است و در حقیقت این‌ها جواب قسم‌هایی هستند که در آیات بالای آن‌ها به آن‌ها اشاره شده است.

قسم	ستارگان
لیل
صبح