سورة الزَّلزَلة

سوره زلزال: این سوره مکی است و دارای ۲ نام: الزلزله و اذا زلزلت می‌باشد.

﴿إِذَا زُلۡزِلَتِ ٱلۡأَرۡضُ زِلۡزَالَهَا١﴾: هنگامیکه زمین به سختی لرزانده و جنبانیده شود.

شروع سوره با خبری از زلزله‌ی زمین است که با زلزله دنیا فرق دارد چون زلزله‌ی دنیا موقت و کوتاه‌مدت است و خرابی که به بار می‌آورد نیز موضعی است، اما زلزله‌ی قیامت یکسره و باشدت زیاد و خرابی مطلق و یکپارچه است و انسان‌ها در آن هنگام مانند انسان‌های مست هستند در حالیکه مست نیستند و خداوند سبحان می‌فرماید: ﴿وَتَرَى ٱلنَّاسَ سُكَٰرَىٰ وَمَا هُم بِسُكَٰرَىٰ﴾[الحج: ۲].

﴿وَأَخۡرَجَتِ ٱلۡأَرۡضُ أَثۡقَالَهَا٢﴾: و زمین بارهای سنگین خود را بیرون افکند.

نظر علماء در این آیه:

۱- هرچه معادن و گنجینه و ثروت است از درون زمین بیرون می‌آیند.

۲- هرچه مرده در زمین دفن شده است بیرون می‌آیند.

﴿وَقَالَ ٱلۡإِنسَٰنُ مَا لَهَا٣﴾: و انسان گوید زمین را چه شده است.

دلیل اینکه پروردگار سبحان از کلمه‌ی ﴿ٱلۡإِنسَٰنُ﴾استفاده فرموده و نفرموده‌اند «وَقَالَ النَاسُ»این است که در آن زمان هرکس مشغول نفس خویش است و فقط از خودش می‌پرسد و متوجه کس دیگری نیست.

﴿مَا لَهَا﴾: چه خبر است؟ (زیرا شرایط سخت و سنگین است).

طبق نظر بعضی علماء نشانه‌های قیامت فقط برای بدترین انسان‌های روی زمین پدیدار می‌شود (اَشرّ الناس). می‌گویند بادی می‌وزد و مسلمانان و حتی کسانی که ذره‌ای ایمان در قلب دارند می‌میرند تا این علائم هولناک را به چشم نبینند.

زمانی که دین فراموش شد، الحمدلله از زبان‌ها رفت، مسیح دجال با فتنه‌هایش ظهور کرد، کعبه خراب شد و عیسی در آخر الزمان برای نبرد با دجال ظهور می‌کند و او را از بین خواهد برد این‌ها نشانه‌های از نزدیک‌شدن قیامت است.

هرکس ۱۰ آیه اول سوره کهف را حفظ کند و همیشه بخواند از شر فتنه مسیح دجال در امان خواهد ماند.

﴿يَوۡمَئِذٖ تُحَدِّثُ أَخۡبَارَهَا٤﴾: در آن روز زمین خبرهایش را بازگو می‌کند.

روزی که زمین شهادت داده و حرف می‌زند و انسان‌ها و ملائک هرآنچه را که انسان انجام داده شهادت‌ می‌دهند.

پیامبر جفرمودند: «أَتَدْرُونَ مَا أَخْبَارُهَا؟».

هر انسانی در روی زمین هرآنچه را در هر تاریخ و روز و ساعت و لحظه‌ای انجام داده شهادت می‌دهند. می‌گویند: محل سجده انسان در زمین برایش گریه می‌کند و شهادت می‌دهد و زمانی که انسان از دنیا رفت درهایی از آسمان که اعمال نیک او از آنجا به بالا می‌رفتند بسته شده و گریه می‌کنند، زیرا که دیگر انسان مرده و پرونده‌ی اعمالش بسته می‌شود و دیگر عمل نیکی بالا نمی‌رود. پس هیچگاه گناهان را کوچک نشماریم، بلکه پروردگاری ر اکه در محضرش گناه می‌کنیم به خاطر آوریم و بدانیم که کوه‌ها از سنگ ریزه درست شده‌اند.

﴿بِأَنَّ رَبَّكَ أَوۡحَىٰ لَهَا٥﴾: چرا که پروردگارت به آن حکم کرده است.

زمین در آن روز حرف می‌زند و می‌گوید: می‌دانید برای چه حرف می‌زنم؟ برای اینکه خداوند برای او حکم و وحی کرده است.

خداوند سبحان در این آیه با بیان کلمۀ ﴿رَبَّكَ﴾یعنی خدای تو رسول جرا خطاب قرار می‌دهد که خدای تو محافظ و نگهدار توست و تو را تنها نخواهد گذاشت تا برای پیامبر قوت قلب و طمأنینه و باعث خوشحالی او شود.

﴿يَوۡمَئِذٖ يَصۡدُرُ ٱلنَّاسُ أَشۡتَاتٗا لِّيُرَوۡاْ أَعۡمَٰلَهُمۡ٦﴾: در آن روز مردم گروه گروه می‌آیند تا اعمال خویش را ببینند.

﴿يَصۡدُرُ﴾: بیرون‌آمدن از قبر.

﴿أَشۡتَاتٗا﴾: متفرق و هریک در یک جهت، گروه گروه.

طبق نظر علماء ﴿أَشۡتَاتٗا﴾در سه معنی به کار رفته است.

۱- متفرق و تنها، بعضی به سمت چپ و بعضی به سمت راست می‌روند و هرکس خودش تنهاست.

۲- مسلمانان در جهتی و کافران در جهتی دیگر می‌روند.

۳- هر گروه و قومی با همسان خود و همراه با رئیسان‌شان، مشرک با مشرک، رباخوار با رباخوار.

﴿لِّيُرَوۡاْ أَعۡمَٰلَهُمۡ﴾: تا اعمالی را که در دنیا کرده‌اند ببینند.

اعمال فقط نوشته شده نیست بلکه دیده هم می‌شود. چه گناهانی کرده‌اند و یا چه اعمال نیکی انجام داده‌اند، انسان‌ها تمام اعمال و گناهان صغیره و کبیره خود را می‌بیند و آن را تأیید می‌کنند خداوند کریم اعمال مؤمنین را در خفا و خلوت محاسبه می‌کند و به او می‌گوید: همانطور که در دنیا تو را ستر کرده و پوشاندم در آخرت نیز تو را سِتر می‌کنم و گناهانت را می‌پوشانم.

ولی برای کافران در ملأ عام با آبروریزی و جلوی مردم شخص گناهکار به گناهانش اعتراف می‌کند.

﴿فَمَن يَعۡمَلۡ مِثۡقَالَ ذَرَّةٍ خَيۡرٗا يَرَهُۥ٧﴾: پس هرکس به اندازه‌ی ذره‌ای نیکی کند آن را می‌بیند.

نظر عملما در مورده کلمۀ ﴿ذَرَّةٍ﴾:

۱- مورچه‌های کوچک قهوه‌ای‌رنگ.

۲- ذره‌های شن.

۳- گرد و غباری که به همراه نور آفتاب در نور روز دیده می‌شود.

منظور از ذره هرچیز کم است و حسنه خیلی کم حتی لبخندی هم در میزان اعمال حساب می‌شود و جزا داده می‌شود.

﴿وَمَن يَعۡمَلۡ مِثۡقَالَ ذَرَّةٖ شَرّٗا يَرَهُۥ٨﴾: و هرکس به اندازه‌ی ذره‌ای بدی کند نتیجۀ آن را خواهد دید و گناهان هرچند به چشم ما اندک باشد ولی دقیق نوشته شده و جزا داده می‌شود.