سورة التکاثر

تکاثر: این سوره مکی و دارای نام‌های تکاثر، الهکُم والمقبِره است. سوره تکاثر به سوره تجار معروف است و هدف از نزول این سوره در حقیقت مانند شوک الکتریکی است برای تجار و ثروتمندان و کسانی که مشغول به دنیا هستند که از خواب غفلت بیدار شده و فقط به فکر دنیا و آبادکردن آن نباشند، بلکه برای آخرت نیز کار می‌کنند.

شروع این سوره با عتاب و سرزنش است و دارای آیات تنبیه برای کسانی که مشغول دنیا هستند می‌باشد.

﴿أَلۡهَىٰكُمُ ٱلتَّكَاثُرُ١﴾: افزون‌طلبی شما را غافل ساخت.

﴿أَلۡهَىٰكُمُ﴾:

۱- چیز بد.

۲- چیزی که تو را از خدا دور کند.

﴿ٱلتَّكَاثُرُ﴾: تفاخر و فخرفروشی:

۱- رقابت و چشم و هم‌چشمی دو گروه یا دو نفر.

۲- طمع و زیاده‌خواهی شخصی در امور دنیوی بدون ستفاده برای خود.

۳- فخرفروشی با زبان به اصل و نسب و ریشه و طائفه (قولی).

هر چیزی که انسان را از ذکر و طاعت خداوند دور کند اعم از ثروت، علم یا اولاد شامل ﴿أَلۡهَىٰكُمُ﴾می‌شود، تنها شرط نیت است. اگر نیت اعمال خالصانه برای خدا باشد و طاعت خدا در پی داشته باشد ﴿أَلۡهَىٰكُمُ ٱلتَّكَاثُرُ﴾نیست و گرنه مشغول‌شدن به هر امری دنیوی به قصد رقابت و فخرفروشی همان ﴿أَلۡهَىٰكُمُ﴾است که انسان را غافل ساخته است.

رقابت باید در ایمان و عمل صالح باشد برای رسیدن به نعمت‌های اخروی که ابدی است نه در امور گذرا و موقت دنیوی.

﴿حَتَّىٰ زُرۡتُمُ ٱلۡمَقَابِرَ٢﴾: تا وقتی که گورستان‌ها را زیارت کردید (مُردید و به قبر رفتید).

﴿زُرۡتُمُ﴾: قبر محل زیارتی است و در آن نمی‌مانیم و باید به دنیایی دیگر برویم.

﴿حَتَّىٰ﴾: تاوقتی.

﴿زُرۡتُمُ ٱلۡمَقَابِرَ﴾: مُردید.

﴿كَلَّا سَوۡفَ تَعۡلَمُونَ٣﴾: نه، خواهید دانست.

﴿كَلَّا﴾: «لَيْسَ هَكَذَا يَجِبْ ان تَفْعَلُوا»: نباید چنین کنید.

﴿ثُمَّ كَلَّا سَوۡفَ تَعۡلَمُونَ٤﴾: بازهم می‌گویم، خواهید دانست.

تکرار آیات در قرآن کریم به قول علماء ۲ دلیل دارد:

۱- تأکید بر اینکه چنین نکنید و مشغول دنیا نباشید (مواظب خودت باش هیچ کس به درد تو نمی‌خورد).

۲- دو آیه دارای دو معنی متفاوت است و آیه‌ی دوم دیگری می‌دهد.

آیۀ اول به دنیا و آیۀ دوم به آخرت اشاره دارد. کلا در آیۀ اول یعنی در دنیا به خاطر گناهانی که انجام می‌دهی عتاب می‌شوی (اول با ناراحتی از گناه در دنیا عذاب می‌بینی) چون انجام گناه خود باعث قلق و ناراحتی می‌شود.

راه‌های پاک‌شدن گناه در دنیا:

۱- توبه.

۲- استغفار.

۳- حسنات ماحیه.

۴- مصائب مکفره.

پس باید حسنات زیادی داشته باشیم تا برای پاک‌شدن گناهانمان دچار مصیبت نشویم.

﴿كَلَّا﴾: در آیه‌دوم به عذاب الهی در آخرت اشاره دارد و اینکه خداوند در روز قیامت در زمین محشر به وسیله عذاب قبر، و ازدحام زمین محشر، حرارت آفتاب، ترس از جهنم و روی پل صراط به وسیله خار و خاشاک، قلاب و آتش جهنم تو را عذاب می‌دهد.

﴿كَلَّا لَوۡ تَعۡلَمُونَ عِلۡمَ ٱلۡيَقِينِ٥﴾: اگر علم یقین بدانید چنین نمی‌شد.

اگر علم شما به درجه یقین و به قلب برسد این علم به عمل تبدیل می‌شود. معلومات در ذهن انسان نباید یخ بزند، بلکه باید آب شده و جاری شود و به عمل برسد.

﴿عِلۡمَ ٱلۡيَقِينِ﴾: یعنی مطمئن که این اتفاق خواهد افتاد.

﴿لَتَرَوُنَّ ٱلۡجَحِيمَ٦﴾: شما قطعا دوزخ را خواهید دید.

یعنی حتماً آتشی را که آماده کرده‌ام در قبر خواهید دید.

﴿ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيۡنَ ٱلۡيَقِينِ٧﴾: پس آن ار به دیده یقین خواهید دید.

یعنی هم با چشم و هم با احساس خود این آتش را می‌بینید.

﴿ثُمَّ لَتُسۡ‍َٔلُنَّ يَوۡمَئِذٍ عَنِ ٱلنَّعِيمِ٨﴾: سپس در آن روز از نعمت‌هایی که خداوند به شما داده سؤال کرده می‌شوید که آیا حق خدا را ادا کرده‌اید یا نه؟ با تن سالم عبادت خدا کرده‌ای و با مال و ثروت زکات و صدقه داده‌ای یا نه؟ پس باید نعمت‌های خدا ار در خدمت دین خدا و طاعت و عبادت او گرفت که از آن‌ها از ما سؤال خواهد شد.

خداوند متعال درسوره تکاثر با واردکردن چنین شوک الکتریکی به انسان‌ها هشدار می‌دهد که از خواب غفلت بیدار شده و برگردند. مواظب باشند که زندگی با مرگ در قبر تمام نمی‌شود، بلکه آنان برای دیدن نتیجه اعمال‌شان در روز قیامت محشور می‌شوند پس مبادا که عمر تمام شود و کار ناتمام داشته باشی، بندگی و عبادت خدا نکرده باشی و بدون توبه مرده باشی.

عمر بن عبدالعزیز می‌فرماید: قبر محل زیارت است و وطن اصلی فردوس الاعلی است.

در شب معراج حضرت ابراهیم÷به حضرت رسول جفرمودند: به امتت سلام برسان (وعلیک السلام) و به آنان بگو بهشت بعضی جاهایش آماده و بعضی جاهایش را باید خودتان آماده و آباد کنید با ذکر سبحان الله، الحمد لله، لا إله إلا الله والله أکبر.

* دو جزء عمه و تبارک درباره کفار مکه است و پایه اعتقادی و ایمان انسان را قوی می‌کند.