سورة الإنشقاق

سوره انشقاق: انشقاق به معنی شکافته‌شدن می‌باشد. این سوره مکی است و دارای چهار نام می‌باشد. الانشقاق، إنشَقَّت – إذا السَّماء انشَقَّت، کَدْحْ.

تمام موجودات و آسمان و زمین و حیوانات در خشکی و دریا تسبیح خداوند سبحان می‌گویند و حرف خداوند را گوش داده و اطاعت می‌کنند.

﴿إِذَا ٱلسَّمَآءُ ٱنشَقَّتۡ١﴾هنگامی که آسمان در روز قیامت از هم شکافته شده باز می‌شود.

﴿وَأَذِنَتۡ لِرَبِّهَا وَحُقَّتۡ٢﴾فرمان پروردگار را شنیده و اطاعت می‌کند و حق خدا را ادا میکند و سزاوار آن است.

حقت: آسمان می‌داند که آنکه به او امر می‌کند خداوند است پس گوش می‌کند.

آسمان با آن همه عظمت گوش به فرمان پروردگار عالم است که اطاعت کند، پس چرا ما انسان‌ها با بودن دلایل محکم بازهم در اطاعت خداوند سست و متزلزل هستیم.

﴿وَإِذَا ٱلۡأَرۡضُ مُدَّتۡ٣﴾هنگامی که زمین کشیده و صاف شود.

نظر علماء در مورد این آیه:

۱- زمین مسطح و صاف می‌شود و از حالت کروی و گردبودن خارج می‌شود.

۲- کوه‌ها و بلندی‌های روی زمین از بین می‌روند.

﴿وَأَلۡقَتۡ مَا فِيهَا وَتَخَلَّتۡ٤﴾و هر آنچه در آن است خالی می‌شود.

در روز قیامت زمین از زیر بار هر مسئولیتی که داشته خارج می‌شود.

۱) مردگان را از قبر بیرون می‌زند.

۲) معادن و گنجینه‌های درون خود را بیرون می‌دهد.

از علامت قیامت یکی پیداشدن گنجینه‌های فراوان در زمین است و به قولی کوهی از طلا در عراق پیدا می‌شود.

قبل از قیامت زمین هرآنچه را در خود نگه داشته از مردگان و معادن را بیرون می‌کند و مسئولیتش تمام می‌شود.

﴿وَأَذِنَتۡ لِرَبِّهَا وَحُقَّتۡ٥﴾زمین حرف خدا را گوش داده و اطاعت می‌کند.

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡإِنسَٰنُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَىٰ رَبِّكَ كَدۡحٗا فَمُلَٰقِيهِ٦﴾.

﴿ٱلۡإِنسَٰنُ﴾: منظور مسلمان و کافر است.

﴿كَادِحٌ﴾: زحمت‌کش، عمل‌کننده، رنجبر.

ای انسان تو زحمت می‌کشی و هرچه کنی جزای عملت را می‌بینی.

صحیفه اعمال انسان دارای تاریخ و سال و ماه و روز و جزئیات اعمال است و به زودی خود می‌بیند. خداوند صدقۀ خالصانه را با دست راست خود قبول میکند و آن را به اندازه کوه احد بزرگ می‌کند و باعث قبولی دعا، رفع بلا و مصیبت و پاکی گناهان می‌کند.

﴿فَمُلَٰقِيهِ﴾: تو عمل می‌کنی و این عمل هرچند در نظر خداوند کم باشد ولی جزای آن دهد و تو پاداش آن را در قیامت خواهی دید و خدا را ملاقات خواهی کرد.

﴿فَأَمَّا مَنۡ أُوتِيَ كِتَٰبَهُۥ بِيَمِينِهِۦ٧﴾هرکس در روز قیامت نامۀ اعمالش به دست راستش داده شود.

کتاب اعمال:

۱- صفحه صفحه است.

۲- جمع می‌شود.

۳- هر روز با تاریخ و ساعت دقیق مشخص شده است.

وقتی انسان فوت کرد کتاب اعمال بسته و ختم می‌شود و به بالا می‌رود و بسته به اعمال شخص به علیین یا سجین منتقل می‌شود.

﴿فَسَوۡفَ يُحَاسَبُ حِسَابٗا يَسِيرٗا٨﴾پس به آسانی به حساب او رسیدگی می‌شود.

خداوند انسان‌های نیکوکار را می‌طلبد و اعمال گناهان او را به او می‌گوید و سپس می‌فرماید همانگونه که در دنیا تو را ستر کردم و پوشاندم اینجا نیز تو را بخشیده و گناهانت را ستر می‌کنم و می‌پوشانم.

﴿وَيَنقَلِبُ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِۦ مَسۡرُورٗا٩﴾چنین شخصی در زمین محشر شادمان و به سرعت به سوی خانواده‌اش برمی‌گردد و می‌گوید که من قبول شدم.

﴿وَأَمَّا مَنۡ أُوتِيَ كِتَٰبَهُۥ وَرَآءَ ظَهۡرِهِۦ١٠﴾و اما آن کس که نامه اعمال‌اش از پشت سرش داده شود.

(یکی از عذاب و توبیخ کافران این است که نامۀ اعمال آن‌ها به دست چپ و از پشت کمر به آن‌ها داده می‌شود).

﴿فَسَوۡفَ يَدۡعُواْ ثُبُورٗا١١﴾خود را نفرین خواهد کرد و داد و بیداد کرده و آه و ناله میکند ولی دیگر فایده‌ای ندارد و زمان مهلت تمام شده است.

خداوند متعال وصف حال کافران را در روز قیامت می‌کند که از شدت ناراحتی خود را نفرین می‌کنند و خود را گاز می‌گیرند و نامۀ اعمال‌شان با زشتی و توهین به آن‌ها داده میشود و هدف پروردگار سبحان هشدار و بیداکردن انسان‌ها برای انجام عمل صالح است.

﴿وَيَصۡلَىٰ سَعِيرًا١٢﴾و به آتش‌افروخته داخل می‌شود.

به صلی: آتشی که از همه سو افروخته و احاطه است و ۷۰ برابر از آتش دنیا داغ‌تر است و همیشه مشتعل است و خاموش نمی‌شود. انداخته می‌شود و انسان‌ها خود هیزم جهنم‌اند.

﴿إِنَّهُۥ كَانَ فِيٓ أَهۡلِهِۦ مَسۡرُورًا١٣﴾همانا او در میان خانوادۀ خود شادمان بود.

آنان در دنیا در نعمت جسمی و شادی بودند و گناه کرده و مؤمنین را مسخره می‌کردند، ولی این شادی فقط جسمی بود و نه روحی، شادی کافران پشیمانی و ناراحتی به دنبال دارد ولی شادی مؤمنین پشیمانی به دنبال ندارد و ابدی خواهد بود.

﴿إِنَّهُۥ ظَنَّ أَن لَّن يَحُورَ١٤﴾همانا او گمان می‌کرد که هرگز برنمی‌گردد.

﴿يَحُورَ﴾:

۱- رجوع و برگشت: فکر می‌کرد هرگز برنمی‌گردد.

۲- تغییر: فکر می‌کرد هیچ چیز تغییر نمی‌کند و مانند دنیا است.

مانند ابولهب عموی پیامبر جکه می‌گفت: با پولم بهشت را می‌خرم.

﴿بَلَىٰٓۚ إِنَّ رَبَّهُۥ كَانَ بِهِۦ بَصِيرٗا١٥﴾آری، همانا پروردگارش به وی بینا بود.

﴿بَصِيرٗا﴾: خداوند به اعمال ما بینا است و همه چیز را دقیق می‌داند.

﴿فَلَآ أُقۡسِمُ بِٱلشَّفَقِ١٦﴾: سوگند به شفق (باقیمانده نور خورشید و آغازگر شب).

﴿شَّفَقِ﴾: سرخی بعد از مغرب تا نماز عشاء.

﴿وَٱلَّيۡلِ وَمَا وَسَقَ١٧﴾سوگند به شب تار.

﴿وَسَقَ﴾: شب و هرآنچه در شب رخ می‌دهد و هرچه برای موجودات اتفاق می‌افتد.

﴿وَٱلۡقَمَرِ إِذَا ٱتَّسَقَ١٨﴾سوگند به ماه هنگامی که نور آن کامل شود و بدر کامل و۱۴ شبه باشد و زیبایی ظاهر و منافع آن نیز بیشتر می‌شود.

خداوند متعال برای تأکید به ۳ چیز قسم شدید و قوی می‌خورد.

۱- شفق: یعنی سرخی بعد از مغرب تا نماز عشاء.

۲- شب و هرآنچه در شب رخ می‌دهد و هر آنچه در شب برای موجودات رخ می‌دهد.

۳- ماه زمانی که بدر کامل و ۱۴ شبه است.

و هدف آیه بعدی است.

﴿لَتَرۡكَبُنَّ طَبَقًا عَن طَبَقٖ١٩﴾قطعاً از حالتی به حالت دیگر درآیید.

طبقاً: عبد، انسان: ای انسان هیچ وقت به یک حال نمی‌مانی.

حال انسان تغییر می‌کند / از حالی به حال دیگر منتقل می‌شود / و این دست خودش نیست.

تغییر حال انسان‌ها:

۱- احوال قلب‌ها	ایمان قوی
	ایمان ضعیف

۲- احوال بدن‌ها (کودکی، جوانی، پیری).

۳- تغییر مکان: تغییر محل زندگی.

۴- تغییر زمان: (شاد، غمگین)

﴿فَمَا لَهُمۡ لَا يُؤۡمِنُونَ٢٠﴾پس چرا ایمان نمی‌آورند؟

یعنی طبق آیۀ بالا دانستی که ضعیف هستی و دچار تغییر حالت می‌شوی و ایمان داری که این تغییر دست تو نیست و کار خداست پس چرا ایمان نمی‌آوری؟ و این خاص کافران نیست بلکه برای همه در مراحل مختلف و درجات مختلف ایمان است، و این جواب قسم است.

﴿وَإِذَا قُرِئَ عَلَيۡهِمُ ٱلۡقُرۡءَانُ لَا يَسۡجُدُونَۤ۩٢١﴾و چون بر آنان قرآن تلاوت می‌شود به سجده درنمی‌آیند؟

﴿يَسۡجُدُونَۤ۩﴾: سجده‌کردن قلب و عمل‌کردن به آن و اطاعت از اوامر و نواهی آن.

﴿بَلِ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ يُكَذِّبُونَ٢٢﴾بلکه آنان که کافر شدند قبول نکرده و تکذیب می‌کنند.

﴿وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِمَا يُوعُونَ٢٣﴾خداوند به آنچه دل دل پنهان می‌کنند داناتر است یعنی خداوند نیت‌ها را که در قلب است و اعمال انسان‌ها را بهتر می‌داند.

﴿فَبَشِّرۡهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ٢٤﴾پس آنان را به عذابی دردناک مژده بده!

ای رسول به کسانی که شنیده و عمل نمی‌کنند بشارت عذاب بزرگی بده.

﴿إِلَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ لَهُمۡ أَجۡرٌ غَيۡرُ مَمۡنُونِۢ٢٥﴾.

مگر دو گروه عذاب ندارند:

۱- کسانی که ایمان آوردند.

۲- کسانی که عمل شایسته انجام دادند.

مگر اینان که ایمان آوردند و کارهای شایسته کرده‌اند پاداشی پایان‌ناپذیر دارند.

﴿أَجۡرٌ غَيۡرُ مَمۡنُونِۢ﴾: طبق نظر علماء یعنی هر کار و عبادتی که در جوانی انجام دادی اگر به دلیلی در پیری نتوانستی انجام دهی خداوند اجر و پاداش آن را در پیری هم برایت خواهد نوشت.

(یعنی اجر و ثواب مستمر) پس باید در جوانی از نعمت سلامت و امنیت استفاده کرده و عبادت خداوند متعال کنیم تا اگر در پیری نتوانستیم اجر آن را داشته باشیم.