سورة العَادِیَات

العادیات: این سوره مکی و دارای دو نام العادیات و العادیات ضبحا می‌باشد.

سوره عادیات به سورۀ عتاب یا گله و سرزنش هم معروف است و خداوند این سوره را با قسم به یک حیوان شروع می‌کند و هدف بیان ناسپاسی انسان است.

﴿وَٱلۡعَٰدِيَٰتِ ضَبۡحٗا١﴾: سوگند به عادیات (اسبان سریع که نفس نفس می‌زنند).

طبق نظر علماء: عادیات به دو معنی است:

۱- اُشتر.

۲- اسبان در حال دویدن.

با توجه به آیات بعد و نشانه‌ها معنی دوم صحیح‌تر به نظر می‌رسد.

﴿ضَبۡحٗا﴾: وقتی که اسب می‌دود و صدای نفس نفس‌زدن از دهانش خارج می‌شود.

﴿فَٱلۡمُورِيَٰتِ قَدۡحٗا٢﴾: سوگند به اسبانی که وقتی می‌دوند از سرعت به خاطر برخورد نعلی که به پا دارند با سنگ، پاهایشان جرقه می‌زند.

﴿فَٱلۡمُغِيرَٰتِ صُبۡحٗا٣﴾: سوگند به اسبانی که صبح زود در جنگ شرکت کرده حمله می‌کنند و می‌تازند و فرار نمی‌کنند.

﴿فَأَثَرۡنَ بِهِۦ نَقۡعٗا٤﴾: از شدت حمله و درگیری اسب‌ها گرد و خاک بلند می‌شود.

﴿نَقۡعٗا﴾: غباری که از شرکت و حمله‌ی اسب در جنگ به هوا بلند شده است.

﴿فَوَسَطۡنَ بِهِۦ جَمۡعًا٥﴾: در وسط میدان جمع هستند و فرار نمی‌کنند.

﴿إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ لِرَبِّهِۦ لَكَنُودٞ٦﴾: همان انسان در برابر پروردگارش ناسپاس است.

کسانی که اسب دارند در بند این حیوان می‌شوند و برایش آب و خوراک و محل و تربیت و تمرین فراهم می‌کنند و صاحب اسب از نگهداری اسب هدفی دارد که او را در جنگ شرکت دهد. اسب هم حیوان قدرشناسی است و به تلافی خدمت صاحبش در میدان جنگ شرکت می‌کند و طبق آیات ذکرشده در وسط میدان به دشمن می‌تازد و فرار نمی‌کند. خداوند سبحان بعد از ذکر مشخصات این اسب‌ها در میدان جنگ انسان را سرزنش می‌کند که ای انسان! اسب هم از تو بهتر و باوفاتر است و خدمت صاحبش را جبران می‌کند و قدرشناس است، اما تو ناسپاس هستی و نعمت‌های بی‌شمار خداوندت را شکرگزاری نمی‌کنی.

﴿لَكَنُودٞ﴾: ناسپاس، کسل، کسی که شکر نعمت نمی‌کند و کفران می‌کند پس انسان

﴿لَكَنُودٞ﴾:

۱- کسل و تنبل است.

۲- حقوق را به جا نمی‌آورد.

۳- به خودش و در حق خودش ظلم می‌کند.

هدف خداوند سبحان از خلق ما و این همه نعمت فقط عبادت است و عبادت به عمل است: ﴿ٱعۡمَلُوٓاْ ءَالَ دَاوُۥدَ شُكۡرٗاۚ وَقَلِيلٞ مِّنۡ عِبَادِيَ ٱلشَّكُورُ١٣﴾[سبأ: ۱۳].

﴿وَإِنَّهُۥ عَلَىٰ ذَٰلِكَ لَشَهِيدٞ٧﴾: و او خود بر این امر گواه است.

نظر علماء در مورد ﴿لَشَهِيدٞ﴾:

۱- انسان خود شاهد بر کم‌کاری خود است که شکر نمی‌کند.

۲- خداوند می‌داند که بندگانش شکرگزار نیستند.

﴿وَإِنَّهُۥ لِحُبِّ ٱلۡخَيۡرِ لَشَدِيدٌ٨﴾: به درستی که انسان دوستدار مال و ثروت است منظور کسانی که حب مال‌اندوزی دارند و بخیل هستند و نه نفقه ، نه زکات و نه صدقه می‌دهند و حق مال را ادا نمی‌کنند. آنان هیچ خیری نه مالی و نه اخلاقی به کسی نمی‌رسانند.

﴿۞أَفَلَا يَعۡلَمُ إِذَا بُعۡثِرَ مَا فِي ٱلۡقُبُورِ٩﴾: آیا نمی‌داند هنگامی که آنچه در قبرهاست برانگیخته شوند و در زمنی محشر هیچکس به او کمک نمی‌کند مگر اعمال و صدقۀ او؟

﴿وَحُصِّلَ مَا فِي ٱلصُّدُورِ١٠﴾: و آنچه در سینه‌هاست آشکار شود.

هرآنچه از ایمان و کفر و هر نیتی که در قلب باشد در آن روز آشکار می‌شود و جزای عمل به نیت خالص داده می‌شود.

﴿إِنَّ رَبَّهُم بِهِمۡ يَوۡمَئِذٖ لَّخَبِيرُۢ١١﴾: همان پروردگارشان در آن روز به آنان خوب آگاه است.

خداوند متعال به هرآنچه در باطن و قلب انسان‌هاست آگاه است، زیرا که او هم دارای علم و هم تجربه است علم او ازلی و نفس ما هم آگاه است.

﴿لَّخَبِيرُ﴾:

۱- علم.

۲- تجربه.