علي سمولاي صحابه بود
لازم نیست توضیح داده شود كه حضرت علی ساز زمرّه‌ی برترین اصحاب رسول خدا جبود. آیا نیازی وجود دارد كه سبقت اسلام او، و این‌كه پسر عمو و داماد رسول خدا جبود و سایر امتیازات دیگر وی به تفصیل ثابت شود؟
با ایراد «حدیث موالات» بر میزان محبوبیت ایشان در قلوب صحابه شاضافه گردید و از آن به بعد هم برای همیشه وی را صاحب وصف «مولی» تصوّر و در حق او احترامات خاصّه ابراز می‌كردند.
با مرور زندگی اصحاب و طرز برخورد آنان با یكدیگر كه همیشه بر مبنای دوستی و اتحاد و برادری استوار بود، درباره‌ی حضرت علی سبه این مطلب برمی‌خوریم كه او در نزد صحابه شبه سبب فرمان نبوی در «حدیث موالات»، مولی و محبوب بود.
قصه‌ی حضرت بُریده سرا قبلاً نقل كردیم. او به محض دریافت حكم محبّت با علی سچنان دوستدار او شد كه می‌گفت: «بعد از آن هیچ كس به نزدم محبوب‌تر از علی نبود».
وقتی رسول خدا جدر «غدیر خم» موالات علی سرا اعلام فرمود، حضرت عمر سنخستین كسی بود كه به جانب او شتافت و گفت:
«به‌به! به تو تبریک می‌گویم. از امروز مولای هر مؤمن شدی» [۱۱۳].
نقل شده كه روزی یكی نزد ایشان كه حضرت علی سنیز حضور داشت، نسبت به علی سسخنی تحقیرآمیز بر زبان آورد. ایشان برآشفت. و محكم یقه‌ی او را گرفت و از زمین بلندش نمود و گفت: «هیچ می‌فهمی چه كسی را كوچک می‌شمری؟ تو مولای من و مولای هر مؤمن رارنجاندی» [۱۱۴].
حضرت عمر سدر تمام طول زندگی، رفتاری فوق‌العاده نسبت به علی سداشت. از او پرسیدند: با علی به گونه‌ای متفاوت رفتارمی‌كنی؟ گفت: «او مولای من است» [۱۱۵].
زمانی كه حضرت علی سخلیفه بود، گروهی از انصار كه حضرت ابوایوب انصاری سنیز با آنان بود، نزد ایشان آمدند. گفتند: «سلام بر تو ای مولای ما!» گفت: «چگونه مولای شما باشم در حالی كه همه‌ی‌شما عرب هستید؟» گفتند: «ما خود شنیدیم كه رسول خدا جدر روز غدیر خُم‌فرمودند: «هر كه من مولای او هستم، این (علی) مولای اوست» [۱۱۶].
در این روایت دقت كنید. اگر «مولی» به معنی امیر و امام بود، مولای مؤمنان با شنیدن «مولای ما» از در تواضع وارد نمی‌شدند! چون ایشان در آن زمان حقیقتاً خلیفه و امیرمؤمنان ـ چه عرب و چه عجم و نه فقط عجم ـ بودند.
چنان‌كه گفتیم خود ایشان در «رحبه»ی كوفه برای تشویق مردم به التزام محبّت خویش و ترغیب به اطاعت و فرمانبری، همین حدیث را متذكر شدند و صحابه‌ی دیگر را به گواهی نمودن آن فرا خواندند.
عبدالرحمن بن سابط گوید:
«در یكی از حج‌های معاویه، سعد بن ابی وقّاص نزد او رفت. سخن ازعلی به میان آمد، سعد گفت: علی صاحب سه خصلت است كه اگر من فقط‌یكی را می‌داشتم برایم از تمام دنیا محبوب‌تر بود. شنیدم رسول خدا جفرمود: «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلَيٌّ مَوْلاهُ» و شنیدم فرمود: «فردا پرچم را به دست‌كسی خواهم داد كه خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسول، وی را دوست‌دارند» [۱۱۷]. و شنیدم فرمود: «تو برای من مانند هارون برای موسی هستی [۱۱۸] با این‌فرق كه پس از من پیامبری نخواهد آمد»» [۱۱۹]. این جمله را هنگام حركت به سوی تبوک فرمودند كه حضرت علی سرا به جای خویش در مدینه نهادند و او گفته بود: «آیا مرا نزد زنان و پیرمردان و كودكان می‌گذاری (و با خود به جنگ با كفار نمی‌بری؟)».
از این روایات ثابت می‌شود كه صحابه شبه امتثال از فرمان نبوی در «حدیث موالات» حضرت علی سرا مولای خود می‌دانستند و گاه ایشان را با همین وصف خطاب می‌كردند و از همه‌ی این روایات بر می‌آید كه نزد آنان و به نظر خود علی سمولی به معنی محبوب و عزیز و سرور بود.
[۱۱۳] مصنّف عبد الرزاق + سنن ابن‌ماجه (به نقل از صواعق محرقة: ۴۴). [۱۱۴] ریاض نضره: ۱۷۰/۲. [۱۱۵] سنن دارقطنی (به نقل از صواعق محرقه: ص۴۴) ذخائر العقبی: ۶۸ + الغدیر امینی: ۳۸۳/۱ به نقل از صواعق محرقة: ۴۴). [۱۱۶] مسند احمد: ۵ / ۴۱۹. [۱۱۷] این جمله را یک روز قبل از فتح خیبر فرمودند. روز فتح، خیبر به دست حضرت علی سفتح شد. [۱۱۸] این جمله را هنگام حركت به سوی تبوک فرمودند كه حضرت علی سرا به جای خویش در مدینه نهادند و به گفته بود: «آیا مرا نزد زنان و پیرمردان و كودكان می‌گذاری (و با خود به جنگ نمی‌بری)؟ [۱۱۹] به روایت حسن بن عرفه عبدی. ابن كثیر گفته: لم یخرّجوه واسناده حَسَنّ. البدایة والنهایة، ۳۲۷/۷.