دنیای جن ها و شیاطین

۳- جلوگیری از انجام عبادت با تأخیر انداختن آن

شیطان، برای رسیدن به این هدف، به راه‌های بسیاری متوسل می‌شود. در صحیح بخاری از ابوهریرهسروایت شده‌ است که‌ پیامبر صفرمودند:

«يَعْقِدُ الشَّيْطَانُ عَلَى قَافِيَةِ رَأْسِ أَحَدِكُمْ ثَلاَثَ عُقَدٍ إِذَا نَامَ بِكُلِّ عُقْدَةٍ يَضْرِبُ عَلَيْكَ لَيْلاً طَوِيلاً فَإِذَا اسْتَيْقَظَ فَذَكَرَ اللَّهَ انْحَلَّتْ عُقْدَةٌ وَإِذَا تَوَضَّأَ انْحَلَّتْ عُقْدَتَانِ فَإِذَا صَلَّى انْحَلَّتِ الْعُقَدُ فَأَصْبَحَ نَشِيطًا طَيِّبَ النَّفْسِ وَإِلاَّ أَصْبَحَ خَبِيثَ النَّفْسِ كَسْلاَنَ».

(هنگام شب که شما می‌خوابید، شیطان بر پشت سر‏های شما، سه گره می‌زند و می‌گوید: شب طولانی است، بخواب. اگر (کسی به حرف او گوش نکرد و) از خواب بیدار شد و ذکر الله را بر زبان آورد، یکی از گره‏های شیطان، باز می‌شود و اگر وضو گرفت، گره دوم باز می‌شود و اگر مشغول نماز شد، گره سوم باز می‌شود. در این حال، او صبح، خوشحال و با نشاط است، در غیر این‌صورت، صبح را با تنبلی و افسردگی آغاز می‌کند. [۹۵]

در بخاری و مسلم آمده است: هر گاه کسی از شما، از خواب بیدار می‌شود و وضو می‌گیرد، ‌داخل بینی را سه بار بشوید؛ زیرا شیطان شب را در حفره‌های بینی می‌گذراند. [۹۶]

در صحیح بخاری آمده است: در مجلس رسول الله صصحبت به میان آمد و درباره‌ی کسی سؤال شد که‌ از آغاز شب تا صبح می‌خوابد. رسول الله صفرمود: او کسی است که شیطان در گوش‌های او ادرار کرده است.

آن‌چه که بیان گردید، این بود که شیطان انسان را به تنبلی واداشته و از انجام کارهای نیک باز می‌دارد و شیطان با ایجاد وسوسه در دل انسان، این کار را انجام می‌دهد؛ به گونه‌ای که تنبلی را برای انسان امری پسندیده جلوه می‌دهد و او را در انجام کار نیک، به‌ تأخیر می‌اندازد و انجام کار را به امیدهای بسیار طولانی می‌سپارد.

علامه ابن جوزی، در این مورد می‌گوید: بسیاری از یهود و نصارا، به‌ دین اسلام عشق و علاقه داشتند؛ اما شیطان همیشه آنان را از مسلمان شدن باز می‌داشت و به آن‌ها می‌گفت: «شتاب نکن، به خودت مهلت بده» با این شیوه، انسان را از مسلمان شدن به عقب می‌اندازد، تا این‌که مرگش فرا می‌رسد. گناه‌کار را نیز به همین ترتیب از توبه کردن باز می‌دارد و دیری نمی‌گذرد، که او را به خواهش‌های نفسانی‌اش می‌رساند.

بسیاری از انسان‌ها هستند که برای انجام دادن کار اراده‌ی جدی دارند، ‌اما شیطان آن‌ها را وادار به عقب نشینی می‌کند و بسیاری از انسان‌ها برای رسیدن به فضیلت و بزرگی تلاش می‌کنند، ولی شیطان در کارشان مانع ایجاد می‌کند.

بسا اوقاتی‌ که مفتی و فقیه، برای تدریس اراده می‌کند، شیطان می‌گوید: چند لحظه استراحت کن. ‌عابد بیدار می‌شود تا شب هنگام عبادت کند، شیطان می‌گوید: شب طولانی است، اندکی بخواب. شیطان با ایجاد وسوسه، همواره تنبلی و سستی را زیبا جلوه می‌دهد و انسان را از عمل باز می‌دارد و انجام کار را به امیدهای طولانی در آینده‌ی بسیار دور، می‌سپارد.

بنابراین، لازم است انسان، آگاهانه و با دوراندیشی حرکت کند. آگاهانه عمل کردن یعنی:

استفاده از وقت، عدم تأخیر، روی‌گردانی از آرزوی‌های دور، توجه به این‌که، آن‌چه بیم‌آور است امنیت نمی‌دهد، آن‌چه از دست رفته است باز نمی‌آید. ریشه هر کوتاهی و گرایش به بدی، در امیدهای دور و دراز نهفته‌ است. به طور قطع، انسان همواره می‌اندیشد که خود را از بدی‌ها کنار بکشد و به سوی خوبی‌ها متوجه شود، اما او برای این کار، تنها به‌ خود وعده می‌دهد. بدون تردید، کسی که امید رفتن در روز را دارد،‌ آهسته می‌رود و کسی که وعده‌ی صبح را به خود می‌دهد، در شب ضعیف عمل می‌کند و کسی که‌ مرگ را تصور نماید، ‌کارها را سریع و با جدیت انجام می‌دهد.

از برخی سلف چنین آمده است:

از گفتن عبارت «بعداً انجام می‌دهم» بر حذر باشید؛ چراکه این جمله، از بزرگترین لشکرهای شیطان است.

مثال کسی که با پشتکار، کارش را انجام می‌دهد و مثال کسی که تنبلی می‌کند و کارش را به تأخیز می‌اندازد، همانند گروهی است که در حال مسافرت هستند و وارد شهری می‌شوند، شخص هوشیار، که کارهایش را با پشتکار دنبال می‌کند،‌ پس از ورود به شهر، بی‌درنگ برای تهیه‌ی وسایل ادامه سفر اقدام می‌کند و خود را برای حرکت آماده می‌سازد؛ اما شخص تنبل، که همواره کارهایش را به عقب می‌اندازد، چنین تصور می‌کند که‌ هنوز وقت زیاد است،‌ برای مدت یک ماه در این شهر می‌مانیم. در همین حال، آهنگ کوچ به گوش می‌رسد؛ آن شخصی که کارش را انجام داده است، با شنیدن صدای کوچ کاروان، بسیار خوشحال می‌شود و آن که تنبلی کرده است، سرگردان و حیران می‌ماند.

مثال انسان در دنیا نیز چنین است؛ برخی آماده و هشیارند، هرگاه فرشته‌ی مرگ برای قبض روح آن‌ها بیاید، با پشیمانی روبرو نمی‌شوند و برخی فریب‌خورده و غافلند و آمادگی برای مرگ را به آینده دور و دراز می‌اندازند، آن‌ها هنگام کوچ کردن از این دنیا، باید طعم تلخ پشیمانی را بچشند.

هرگاه در مزاج و سرشت انسان، محبت تنبلی و سپردن کارها به آینده‌ وجود داشته‌ ‌باشد، ‌شیطان نزد او آمده و به اندازه‌ی طبیعت و مزاجش، او را به عمل وامی‌دارد. مجاهدت در برابر شیطان مشکل است، مگر برای کسانی که هوشیارند و خود را در برابر دشمن می‌بینند و باور دارند که دشمن ضعیف نیست، هرچند در ظاهر خود را ضعیف نشان بدهد،‌ چون او در پناه این ضعف، نقشه‌ای را به زیان رقیبش طراحی می‌کند و خودش را در کمین تقویت می‌کند. [۹۷]

[۹۵] - بخاری (۳/۲۴) شماره (۱۱۴۳) [۹۶] - قبلی (۶/۳۳۹) شماره (۲۲۹۵) [۹۷] - تلبیس ابلیس (۴۸۵)