بررسی کلی نماز و تفسیر سوره فاتحه

شیطان و ابلیس

أعوذ بالله من الشیطان الرجیم. أعوذ: پناه می‌برم. شیطان عام است؛ و با ابلیس فرق دارد. ابلیس اسم خاص برای شیطان مشهور (رؤوس الشیاطین) است. شیطان یعنی هر موجود منحرف و بدجنس و بداخلاق و دور از راه راست که در میان جن‌ها و انسان‌ها و دیگر موجودات زندگی می‌کنند. در قرآن واژة «شیاطین» نخستین بار برای رهبران یهود – که توجیه‌کنندگان منافقان بودند – به کار رفته است:

﴿وَإِذَا خَلَوۡاْ إِلَىٰ شَيَٰطِينِهِمۡ﴾[البقرة: ١٤].

«و چون با شیطان‌ها [و سرانِ خود] خلوت کنند».

بنابر این، هنگامی‌که انسان از شیطان به خدا پناه می‌برد، به این معناست که خداوند مزاحم‌هایی را که احتمال دارد در زمانِ قرائتِ این سوره – که مهم‌ترین کار است – سوره‌اش بیایند، از سر راه بردارد؛ و دور نماید. رجیم: به معنای رانده‌شده است. واژة رِجام در اصل به معنای سنگ‌ریزه‌هایی‌ست که روی گور گذاشته می‌شود. سپس – در معنای عام – برای سنگ‌هایی که کسی را با آن‌ها می‌زنند به کار رفت. رَجمَهُ، یعنی او را با سنگ زد؛ و دور کرد. رَجِیم یعنی با سنگ‌زده‌شده و دورکرده‌شده و با شیوة پر اهانت از رحمت رانده شده.