الهی قرآن چه کتابی است؟
﴿ذَٰلِكَ ٱلۡكِتَٰبُ لَا رَيۡبَۛ فِيهِۛ هُدٗى لِّلۡمُتَّقِينَ٢﴾[البقرة: ۲].
«این کتاب بی هیچ شک راهنمای پرهیزکاران است».
﴿وَعِندَهُۥ مَفَاتِحُ ٱلۡغَيۡبِ لَا يَعۡلَمُهَآ إِلَّا هُوَۚ وَيَعۡلَمُ مَا فِي ٱلۡبَرِّ وَٱلۡبَحۡرِۚ وَمَا تَسۡقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلَّا يَعۡلَمُهَا وَلَا حَبَّةٖ فِي ظُلُمَٰتِ ٱلۡأَرۡضِ وَلَا رَطۡبٖ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَٰبٖ مُّبِينٖ٥٩﴾[الأنعام: ۵٩].
«و کلید خزاین غیب نزد خداست و کسی جز خدا بر آن آگاه نیست، و نیز آنچه که در خشکی و دریا است همه را می‌داند و هیچ برگی از درخت نیفتد مگر آن که او آگاه است و هیچ دانه‌ای در زیر تاریکی‌های زمین و (نیز) هیچ تر و خشکی نیست جز آن که در کتاب مبین و قرآن عظیم مسطور است».
﴿وَهَٰذَا كِتَٰبٌ أَنزَلۡنَٰهُ مُبَارَكٞ فَٱتَّبِعُوهُ وَٱتَّقُواْ لَعَلَّكُمۡ تُرۡحَمُونَ١٥٥ أَن تَقُولُوٓاْ إِنَّمَآ أُنزِلَ ٱلۡكِتَٰبُ عَلَىٰ طَآئِفَتَيۡنِ مِن قَبۡلِنَا وَإِن كُنَّا عَن دِرَاسَتِهِمۡ لَغَٰفِلِينَ١٥٦ أَوۡ تَقُولُواْ لَوۡ أَنَّآ أُنزِلَ عَلَيۡنَا ٱلۡكِتَٰبُ لَكُنَّآ أَهۡدَىٰ مِنۡهُمۡۚ فَقَدۡ جَآءَكُم بَيِّنَةٞ مِّن رَّبِّكُمۡ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٞۚ فَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّن كَذَّبَ بَِٔايَٰتِ ٱللَّهِ وَصَدَفَ عَنۡهَاۗ سَنَجۡزِي ٱلَّذِينَ يَصۡدِفُونَ عَنۡ ءَايَٰتِنَا سُوٓءَ ٱلۡعَذَابِ بِمَا كَانُواْ يَصۡدِفُونَ١٥٧﴾[الأنعام: ۱۵۵-۱۵٧].
«و این قرآن کتابی است که ما با خیر و برکت فرستادیم از آن پیروی کنید و پرهیزکار شوید باشد که مشمول رحمت ایزد شوید. قرآن را برای این فرستادیم تا نگویید که کتاب تورات و انجیل بس بردو طایفۀ یهود و نصاری فرستاده شد و ما از تعلیم درس آن کتاب بی‌بهره و غافل ماندیم یا گویید اگر کتاب بر ما فرستاده می‌شد ما بهتر از آنان به راه هدایت می‌شتافتیم، پس به شما هم از طرف پروردگارتان حجّت آشکار و هدایت و رحمت در رسید، اکنون کیست ستمکارتر از آن که آیات الهی را تکذیب کند و از اطاعت حق روی بگرداند، بزودی آنان را که به هر نحوی از آیات ما روی گردانیده و مخالفت کرده‌اند به عذاب سخت مجازات کنیم به کیفر آن که از آیات ما اعراض می‌کنند».
﴿وَلَقَدۡ يَسَّرۡنَا ٱلۡقُرۡءَانَ لِلذِّكۡرِ فَهَلۡ مِن مُّدَّكِرٖ١٧﴾[القمر: ۱٧].
«ما قرآن را برای وعظ و اندرز (خواندن وفهمیدن) به همه آسان کردیم آیا کیست که از آن پند گیرد»؟.
﴿وَلَقَدۡ جِئۡنَٰهُم بِكِتَٰبٖ فَصَّلۡنَٰهُ عَلَىٰ عِلۡمٍ هُدٗى وَرَحۡمَةٗ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ٥٢﴾[الأعراف: ۵۲].
«و به حقیقت ما بر آنان کتاب فرستادیم و در آن هر چیز را بر اساس علم و دانش تفصیل دادیم که وسیلۀ هدایت و رحمت است بر آن گروه که ایمان می‌آورند».
﴿وَمَا كَانَ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانُ أَن يُفۡتَرَىٰ مِن دُونِ ٱللَّهِ وَلَٰكِن تَصۡدِيقَ ٱلَّذِي بَيۡنَ يَدَيۡهِ وَتَفۡصِيلَ ٱلۡكِتَٰبِ لَا رَيۡبَ فِيهِ مِن رَّبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ٣٧﴾[يونس: ۳٧].
«و این قرآن عظیم بدان پایه از فصاحت و جامعیت است که کسی جز به وحی خدا نتواند آن را یافت (علاوه بر آن که به معجز بر حق بودن خود گواه است) سایر کتب آسمانی را تصدیق می‌کند و کتاب الهی را به تفصیل بیان می‌کند که بی هیچ شک نازل شده از جانب پروردگار عالمیان است».
﴿وَمَا تَكُونُ فِي شَأۡنٖ وَمَا تَتۡلُواْ مِنۡهُ مِن قُرۡءَانٖ وَلَا تَعۡمَلُونَ مِنۡ عَمَلٍ إِلَّا كُنَّا عَلَيۡكُمۡ شُهُودًا إِذۡ تُفِيضُونَ فِيهِۚ وَمَا يَعۡزُبُ عَن رَّبِّكَ مِن مِّثۡقَالِ ذَرَّةٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَا فِي ٱلسَّمَآءِ وَلَآ أَصۡغَرَ مِن ذَٰلِكَ وَلَآ أَكۡبَرَ إِلَّا فِي كِتَٰبٖ مُّبِينٍ٦١﴾[يونس: ۶۱].
«(ای رسول ما بدان که تو) در هیچ حال نباشی و هیچ آیه از قرآن تلاوت نکنی و به هیچ عملی با امتت وارد نشوید جز آن که ما همان لحظه شما را مشاهده می‌کنیم و هیچ ذره‌ای در زمین و نه آسمان از خدای تو پنهان نیست و همچنین کوچکتر از ذره و بزرگتر از آن هر چه هست همه در کتاب مبین حق (و لوح علم الهی) مسطور است».
﴿هَٰذَا ذِكۡرٞۚ وَإِنَّ لِلۡمُتَّقِينَ لَحُسۡنَ مَ‍َٔابٖ٤٩﴾[ص: ۴٩].
«این آیات پند و یادآوری (نیکان) است و البته در جهان جاودانی برای اهل تقوی نیکو منزلگاهی است».
﴿وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَا تَأۡتِينَا ٱلسَّاعَةُۖ قُلۡ بَلَىٰ وَرَبِّي لَتَأۡتِيَنَّكُمۡ عَٰلِمِ ٱلۡغَيۡبِۖ لَا يَعۡزُبُ عَنۡهُ مِثۡقَالُ ذَرَّةٖ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَلَا فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَآ أَصۡغَرُ مِن ذَٰلِكَ وَلَآ أَكۡبَرُ إِلَّا فِي كِتَٰبٖ مُّبِينٖ٣﴾[سبأ: ۳].
«و کافران منکر قیامت گفتند که هرگز ساعت قیامتی بر ما نمی‌آید، ای رسول به آنها بگو بلی به خدای من قسم که البته می‌آید و او بر امور غیبی جهان آگاه است، و پوشیده نیست بر او حتی ذرۀ بسیار ریز در آسمانها و نه در زمین و نه چیز بسیار کوچکتر از ذرۀ ریز و نه بزرگتر از آن نیست جز آن که در کتاب (علم ازلی حق) آشکار است».
﴿وَكُلّٗا نَّقُصُّ عَلَيۡكَ مِنۡ أَنۢبَآءِ ٱلرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِۦ فُؤَادَكَۚ وَجَآءَكَ فِي هَٰذِهِ ٱلۡحَقُّ وَمَوۡعِظَةٞ وَذِكۡرَىٰ لِلۡمُؤۡمِنِينَ١٢٠﴾[هود: ۱۲۰].
«و ما همۀ این حکایات اخبار انبیاء را بر تو بیان می‌کنیم تا قلب تو را به آن قوی و استوار گردانیم و در این شرح حال رسولان طریق حق و راه صواب بر تو روشن گردد و اهل ایمان را پند و عبرت و تذکّر باشد».
﴿نَحۡنُ نَقُصُّ عَلَيۡكَ أَحۡسَنَ ٱلۡقَصَصِ بِمَآ أَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡكَ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانَ وَإِن كُنتَ مِن قَبۡلِهِۦ لَمِنَ ٱلۡغَٰفِلِينَ٣﴾[يوسف: ۳].
«ما بهترین داستان‌ها را به وسیلۀ وحی این قرآن بر تو می گوییم و هر چند که پیش از این وحی از آن آگاه نبودی».
﴿وَنُنَزِّلُ مِنَ ٱلۡقُرۡءَانِ مَا هُوَ شِفَآءٞ وَرَحۡمَةٞ لِّلۡمُؤۡمِنِينَ وَلَا يَزِيدُ ٱلظَّٰلِمِينَ إِلَّا خَسَارٗا٨٢﴾[الإسراء: ۸۲].
«و ما آنچه از قرآن فرستیم شفای دل و رحمت الهی برای اهل ایمان است و کافران را بجز زیان نخواهد افزود».
﴿قُل لَّئِنِ ٱجۡتَمَعَتِ ٱلۡإِنسُ وَٱلۡجِنُّ عَلَىٰٓ أَن يَأۡتُواْ بِمِثۡلِ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانِ لَا يَأۡتُونَ بِمِثۡلِهِۦ وَلَوۡ كَانَ بَعۡضُهُمۡ لِبَعۡضٖ ظَهِيرٗا٨٨ وَلَقَدۡ صَرَّفۡنَا لِلنَّاسِ فِي هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانِ مِن كُلِّ مَثَلٖ فَأَبَىٰٓ أَكۡثَرُ ٱلنَّاسِ إِلَّا كُفُورٗا٨٩﴾[الإسراء: ۸۸-۸٩].
«(ای پیامبر) بگو اگر انس و جن متّفق شوند که مانند این قرآن کتابی بیاورند هرگز نتوانند نظیر آن را ارائه کنند هر چند همه پشتیبان یکدیگر باشند و همانا ما در این قرآن برای مردم مثال (و بیان روشن) آوردیم تا مگر هدایت شوند لیکن اکثر مردم بجز از کفر و عناد از هر چیز امتناع کردند».
﴿وَبِٱلۡحَقِّ أَنزَلۡنَٰهُ وَبِٱلۡحَقِّ نَزَلَۗ وَمَآ أَرۡسَلۡنَٰكَ إِلَّا مُبَشِّرٗا وَنَذِيرٗا١٠٥ وَقُرۡءَانٗا فَرَقۡنَٰهُ لِتَقۡرَأَهُۥ عَلَى ٱلنَّاسِ عَلَىٰ مُكۡثٖ وَنَزَّلۡنَٰهُ تَنزِيلٗا١٠٦﴾[الإسراء: ۱۰۵-۱۰۶].
«و ما قرآن را بحق نازل کردیم؛ و بحق نازل شد؛ و تو را، جز بعنوان بشارتدهنده و بیمدهنده، نفرستادیم! و قرآنى که آیاتش را از هم جدا کردیم، تا آن را با درنگ بر مردم بخوانى؛ و آن را بتدریج نازل کردیم».
﴿وَمَا مِنۡ غَآئِبَةٖ فِي ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِ إِلَّا فِي كِتَٰبٖ مُّبِينٍ٧٥ إِنَّ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانَ يَقُصُّ عَلَىٰ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ أَكۡثَرَ ٱلَّذِي هُمۡ فِيهِ يَخۡتَلِفُونَ٧٦ وَإِنَّهُۥ لَهُدٗى وَرَحۡمَةٞ لِّلۡمُؤۡمِنِينَ٧٧﴾[النمل: ٧۵-٧٧].
«همانا این قرآن اکثر احکامی را که بنی اسراییل در آن اختلاف می‌کنند کاملاً بیان خواهد کرد (و حکم واقعی تورات را آشکار می‌سازد) و هم این کتاب خدا برای اهل ایمان و هدایت و رحمت کامل است».
﴿وَمَا هُوَ إِلَّا ذِكۡرٞ لِّلۡعَٰلَمِينَ٥٢﴾[القلم: ۵۲].
«و حال آن که این کتاب الهی جز شرافت (و پند و حکمت) برای عالمان نیست».
﴿وَإِنَّهُۥ لَتَذۡكِرَةٞ لِّلۡمُتَّقِينَ٤٨﴾[الحاقة: ۴۸].
«و این قرآن به حقیقت پند و تذکّر پرهیزکاران عالم است».
﴿كَلَّآ إِنَّهُۥ تَذۡكِرَةٞ٥٤﴾[المدثر: ۵۴].
«چنین نیست که پنداشتند قرآن همه پند و اندرز است».
﴿وَٱلۡأَرۡضِ ذَاتِ ٱلصَّدۡعِ١٢ إِنَّهُۥ لَقَوۡلٞ فَصۡلٞ١٣﴾[الطارق: ۱۲-۱۳].
«و قسم به زمین رویانندۀ گیاه که قرآن به حقیقت کلام حق و جداکنندۀ حق از باطل است».