۱- معنای لغوی الولاء
در لسان العرب [۱۰۶]اینگونه آمده است: «الولاء» به معنای نصرت و محبت و «الولی» به معنای صدیق و نصیر و «المولی» به معنای ناصر و محب و دوستدار و تابع می‌باشد و «وَلایت» با فتحه در نسب و نصرت و برده آزاد شده به کار می‌رود. و موالات عبارت است از دوستی و محبت یک قوم نسبت به یکدیگر. امام شافعی /در مورد این فرمایش رسول الله ج: «من كنت مولاه فعلی مولاه» [۱۰۷]می‌گوید: «مقصود از آن ولای اسلام می‌باشد. همچنان که الله ﻷمی‌فرماید: ﴿ ذَٰلِكَ بِأَنَّ ٱللَّهَ مَوۡلَى ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَأَنَّ ٱلۡكَٰفِرِينَ لَا مَوۡلَىٰ لَهُمۡ ١١ ﴾[محمد: ۱۱] «بدان سبب است که خداوند مولای مؤمنان است و کافران را مولایی نیست». و موالات (دوستی) ضد معادات (دشمنی) می‌باشد و دوست ضد دشمن می‌باشد. الله متعال می‌فرماید: ﴿ يَٰٓأَبَتِ إِنِّيٓ أَخَافُ أَن يَمَسَّكَ عَذَابٞ مِّنَ ٱلرَّحۡمَٰنِ فَتَكُونَ لِلشَّيۡطَٰنِ وَلِيّٗا ٤٥ ﴾[مریم: ۴۵] «ای پدر! من از این می‌ترسم که عذاب سختی از سوی خداوند مهربان گریبانگیر تو شود (که آتش دوزخ است) و آن گاه همدم شیطان (در نفرین خداوند و عذاب سوزان) شوی».
[۱۰۶] انظر: لسان العرب لابی منظور (۹/۴۰۷، ۴۰۸). [۱۰۷] لقد ورد هذا الحدیث عن عشره أنفس من الصحابة بل أکثر؛ فأخرجه أحمد (۴/۲۸۱) وابن ماجه فی المقدمة (۱۱۶) عن البراء، وأخرجه أحمد (۵/۳۴۷) والنسائی فی الکبری (۸۱۴۵) عن بریدة، والترمذی کتاب المناقب، باب مناقب علی بن أبی طالب س(۳۷۱۳) عن زید بن أرقم ومن وجه آخر عن زید بن أرقم عند أحمد (۴/۳۶۸) ووجه ثالث عند أحمد (۵/۳۷۰) وأخرجه ابن ماجه فی المقدمه (۱۲۱) عن سعد بن أبی وقاص، وثم طرق أخری للحدیث، والحدیث صححه العلامة الألبانی فی الصحیحة (۱۷۵۰) وصحیح الجامع (۶۵۲۳).