احکامی که هر شخص مسلمان باید بداند

س۳۷: آیا در دین بدعت حسنه و بدعت سیئه وجود دارد؟

آیات و احادیث متعددی در مذمّت بدعت به مفهوم شرعی آن وجود دارد. همانطور که بیان شد بدعت از نظر شرعی آن امر جدیدیست که بدون داشتن ریشه و سابقه‌ای در دین پدید می‌آید. پیامبرصدر ردّ بدعت چنین فرموده‌اند: «وَمَنْ عَمِلَ عَمَلا لَيْسَ عَلَيْهِ أَمْرُنَا فَهُوَ رَدٌّ»[متفق علیه]. «هر کس [در حیطه دین] کاری انجام دهد که نه در قرآن است و نه در سنت من، آن کار بدعت است و غیر قابل قبول». همچنین رسول اللهصدر جای دیگری فرموده‌‌اند: «فَإِنَّ كُلَّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ وَكُلَّ بِدْعَةٍ ضَلالَةٌ» [مسلم]. «هر امر جدیدی [که در دین پدید آید] بدعت است و همه بدعت‌ها باعث گمراهی و ضلالت می‌باشند».

امام مالک/در ردّ بدعت می‌فرماید: هر کس در اسلام، امر جدیدی را پدید آورد و به ظنّ خویش آن را خوب پندارد، محمّدصرا در ابلاغ تمام و کمال رسالتش خائن پنداشته است؛ زیرا قرآن در این خصوص می‌فرماید: ﴿ٱلۡيَوۡمَ أَكۡمَلۡتُ لَكُمۡ دِينَكُمۡ وَأَتۡمَمۡتُ عَلَيۡكُمۡ نِعۡمَتِي﴾[المائدة: ۳]. «امروز دین شما را برایتان کامل کردم و نعمت خود را بر شما تکمیل نمودم».

احادیثی هم در ستایش بدعت در معنای لغوی آن آمده است. این نوع بدعت، در واقع جزء دین بوده اما به مرور زمان به دست فراموشی سپرده شده است و پیامبر مردم را به احیای مجدّد آن تشویق نموده‌‌اند. کما اینکه در حدیث ذیل، این مفهوم از بدعت استنباط می‌‌شود: «مَنْ سَنَّ فِي الإسْلامِ سُنَّةً حَسَنَةً فَلَهُ أَجْرُهَا وَأَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا بَعْدَهُ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَنْقُصَ مِنْ أُجُورِهِمْ شَيْءٌ» [مسلم]. «هر کس در اسلام، روشی نیکو بنیان گذارد، او را پاداشی خاص است و در پاداش هر آنکس که بدان روش عمل نماید نیز شریک است بدون آنکه از مقدار این پاداش کاسته شود». سخن سیدنا عمرسهم که در مورد نماز تراویح فرمودند: «نعمت البدعة هذه»«این کار عجب بدعت نیکویی است»!. به همین معناست، زیرا نماز تراویح در دین وجود داشته و پیامبرصمردم را به برپا داشتن آن تشویق می‌فرمود و خود ایشان هم سه شب آن را اقامه فرمودند ولی به خاطر ترس بر مسلمانان از اینکه این نماز بر آنان فرض شود، آن را ترک نمودند و سیدنا عمرسبعدها آن را بار دیگر احیا نموده و مردم را به اقامه آن به صورت جماعت فرا خواند.