چگونگی نماز خواندن

هنگامی که خواستی نماز بخوانی باید رو به قبله بایستی و بگویی: الله اکبر؛ امام این عبارت و تکبیرهای دیگر را با صدای بلند می‌گوید تا کسانی که پشت سر او هستند صدای او را بشنوند. افراد دیگر به آرامی آن را می‌گویند. در ابتدای تکبیر گفتن دو دستش‌ را در حالیکه انگشت‌های آن کشیده هستند تا سر شانه‌هایش بلند می‌کند. مأموم پس از تکبیر امام، تکبیر می‌گوید. * تکبیر کامل [و صحیح] آن است که فرد در هنگام گفتن آن ایستاده باشد و فقط کسانی می‌توانند خمیده یا نشسته تکبیر بگویند که قادر به ایستادن نباشند.

* همچنین باید در جلوی خود چیزی را به عنوان حایل(ستره) قرار بدهد و به آن نزدیک شود. حایل(ستره) امام برای مأموم کافی است.

* واجب نیست که نیت را به صورت آشکار بگوید بلکه نیت باید در قلب اراده شود. در هنگام تکبیر گفتن نباید دستها را بیش از ارتفاع شانه‌ها یا کمتر از آن بلند کرد. نگا: شکل ۱

* در رکن و واجب قولی به اندازه‌ای که صدای خود بشنود باید بلند بخواند، حتى در نماز جهریه آنکه دیگری صدای او را بشنود، و کم‌ترین صدا اینکه خود آن را بشنود.

* رو کردن به اطراف خود و التفات، و بلند کردن چشم به آسمان، و بستن چشم، و ایستادن بطور دست بسته و دست به کمر، یا دست به پهلو همه مکروه است.

* ایستادن با یک پا بدون ضرورت، یا چسباندن دو پا به هم، یا باز کردن آن بطور زیاد مکروه است. نگا: شکل ۴.

آنگاه با دست راست مچ یا ابتدای استخوان ساعد [از طرف مچ] را می‌گیرد و آن‌ها را زیر سینه‌اش قرار می‌دهد، و به سجده گاه خود نگاه می‌کند. سپس با دعاهای وارده از سنت نماز را شروع می‌کند، سپس به آرامی [أعوذ بالله من الشیطان الرجیم] و پس از آن [بسم الله الرحمن الرحیم] را می‌گوید. سپس سورۀ حمد [فاتحه الکتاب] را می‌خواند. اگر نماز جهریه باشد مستحب است مأموم سورۀ فاتحه را در زمان سکوت امام بخواند. سپس هر مقداری از قرآن را که می‌تواند بخواند. امام حمد و سورۀ نماز صبح و دو رکعت اول نماز مغرب و عشاء را با صدای بلند می‌خواند. در موارد دیگر [یعنی امام در رکعت سوم نماز مغرب و رکعت سوم و چهارم نماز عشاء همۀ رکعت‌های نماز ظهر و عصر و مأموم در همۀ نمازها] حمد و سوره را به آرامی می‌خواند. * تکرار کردن فاتحه در یک رکعت و اکتفا کردن به آن (بدون خواندن آیه‌اى از قرآن) در دو رکعت اول نماز مکروه است.

* خواندن سورۀ حمد و سورۀ دیگر در نمازهای جهریه بر مأموم واجب نیست. خواندن حمد و سوره توسط امام برای مأموم کافی است.

* تکرار کردن یک سوره در دو رکعت و خواندن چند آیه از یک سوره در یک رکعت و بقیه آن در رکعت دیگر و خواندن بیش از یک سوره در یک رکعت حتی در نمازهای فرض مکروه نیست.

مستحب است نمازگزار قرآن را به همان ترتیبی که در مصحف آمده است بخواند. برعکس و وارونه خواندن سوره‌ها و کلمات قرآن حرام است، و بر عکس خواندن سوره‌ها یعنی از آخر قرآن به اول (سوره ناس سپس سورۀ فلق ...) مکروه است. سپس تکبیر می‌گوید و دو دستش را بلند می‌کند و رکوع می‌کند یعنی دستهایش را روی زانوهایش می‌گذارد گوئی آن‌ها را گرفته است. انگشتان دست را از هم باز و پشتش را دراز می‌کند و سرش را در راستای آن قرار می‌دهد سپس می‌گوید: «سبحان ربی العظیم»یک بار گفتن این لفظ واجب است. اما مکروه است که آن را فقط یک بار بگوید: بلکه حداقل کامل بودن آن به سه بار گفتن آن است. * گفتن تکبیر و «سمع الله لمن حمده»باید در هنگام انتقال [از حالت ایستاده به رکوع] باشد و نباید قبل یا بعد از انجام فعل آن‌ها را گفت.

* حداقل رکوع آن است که با کف دو دست زانوهایش را لمس کند. نمازگزار نباید در رکوع بیش از حد خم شود. نگا: شکل ۲

* با انجام این رکن می‌توان رکعت را کامل کرد. مأموم باید قبل از آنکه امام سر از رکوع بردارد، لحظه‌ای همزمان با او در حالت رکوع بوده باشد تا این رکعت کامل به شمار آید. اگر مأموم در حالیکه امام سر از رکوع برداشته است وارد رکوع شد، مستحب است که با او وارد شود و از او پیروی کند. اما این رکعت به حساب نمىآورد.

خواندن قرآن در رکوع و سجده مکروه است. مگر آنکه به قصد دعا باشد مانند: ﴿رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِي ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٗ وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِ حَسَنَةٗ...﴾[البقرة: ۲۰۱]. سپس سرش را بلند می‌کند و می‌گوید: سمع الله لمن حمدهو دست‌هایش مانند حالت تکبیر الإحرام بلند می‌کند زمانی که کاملاً ایستاد می‌گوید: ربنا ولك الحمد حمداً كثيراً طيباً مباركاً فيه ملء السموات وملء الأرض وملء ما شئت من شيء بعد... . * بعد از رکوع [درحالت اعتدال] نمازگزار می‌تواند دست‌هایش را آزاد و پایین نگاه دارد یا اینکه [مانند حالت خواندن سورۀ حمد] دست راست را روی چپ بگذارد.

* عبارت‌هایی که پیامبرصپس از سمع الله لمن حمدهمی‌فرمودند که صحت آن‌ها به ثبوت رسیده است به شرح زیر است:

۱) ربنا ولك الحمد.

۲) ربنا لك الحمد.

۳) اللهم ربنا ولك الحمد.

۴) اللهم ربنا لك الحمد. مستحب است که در هر نماز عبارت‌های مختلفی خواند.

دست‌ها را بعد از رفع رکوع مانند دعا خواندن بلند نمی‌کند، چون چیزی در این باره وارد نشده است. نگا: شکل ۷ سپس تکبیر گویان به سجده می‌افتد. بازوانش را از پهلوهایش و شکم را از زانوهایش دور می‌کند و دستهایش را در راستای شانه‌اش [روی زمین] می‌گذارد و پنجهء پا را روی زمین می‌گذارد به گونه‌ای که جهت انگشتان دست و پا به سوی قبله باشد سپس سه بار می‌گوید: سبحان ربی الأعلی نمازگزار می‌تواند در سجده دعاهای مأثور بخواند. * مکروه است که نمازگزار ساعد را روی زمین بگذارد (همانند خوابیدن درندگان). نگا: شکل ۶

* از هم باز کردن پاها و دست‌ها به شرطی که برای نمازگزار کنار خود مزاحمت ایجاد نکند مستحب است. اگر سجده طولانی شد می‌تواند آرنج‌ها را به زانو‌ها تکیه بدهد.

در هنگام سجده کردن واجب است هفت عضو روی زمین باشند. کف پاها، دو زانو، کف دو دست، پیشانی و بینی. در غیر این صورت سجده صحیح نیست. سپس در حالیکه سرش را بلند می‌کند تکبیر می‌گوید و می‌نشیند. نشستن بین دو سجده دو حالت دارد که هردو صحیح است: ۱) پشت پای چپ را روی زمین بگذارد و روی آن بنشیند، پای راست را عمود قرار داده و انگشتان آن را به سوی قبله خم نماید. ۲) دو پا را عمود قرار داده و انگشتان پا را به سوی قبله خم نماید و بر روی دو پاشته بنشیند.

در اینحالت سه بار می‌گوید: رب اغفرلی، می‌تواند این عبارت را نیز به آن اضافه کند: «وارحمني واجبرني وارفعني وارزقني وانصرني واهدني وعافني واعف عني».سپس دوباره همانند سجدۀ اول، سجده می‌کند. آنگاه تکبیر گویان سرش را برمی‌دارد و روی کف پا می‌ایستد و رکعت دوم را نیز همانند این رکعت می‌خواند. * نشستن به غیر از این دو صورت مکروه است. زیرا فقط دو نوع نشستن در روایات آمده است. نگا: شکل ۳

* جایز است پس از سجده دوم فرد برای استراحت به دو روش مذکور در جلوس بین سجدتین بنشیند. با این تفاوت که این نشستن کوتاه است و پس از بازگشت مفاصل به جای خود، برمی‌خیزد. چنانچه به قصد استراحت بنشیند باید برای نشستن تکبیر بگوید. در این حالت برای بلند شدن نیاز به تکبیر دیگری نیست.

* نمازگزار پس از آنکه کاملاً ایستاد شروع به خواندن فاتحه می‌کند زیرا زمان خواندن فاتحه حالت قیام است.

اگر قبل از ایستادن کامل شروع به خواندن سورۀ حمد کرده باشد، باید پس از آنکه کاملاً ایستاد دوباره آن را بخواند در غیر این صورت نماز باطل است. زمانی که خواندن دو رکعت نماز را به پایان رساند، برای خواندن تشهد بر روی زمین می‌نشیند و دست چپ را روی زانوی چپ، و دست راست را روی زانوی راست می‌گذارد. انگشتان خود را جمع می‌کند. به گونه‌ای که با انگشت سبابه اشاره کند و انگشت شست و انگشت وسط حلقه‌ای را تشکیل بدهند. سپس به آرامی تشهد را می‌خواند: «التحيات لله والصلوات والطيبات...»سپس چنانچه نماز سه یا چهار رکعتی باشد، تکبیرگویان برمی‌خیزد و دست‌ها را بلند می‌کند و بقیه نماز را بدین ترتیب می‌خواند با این تفاوت که آن را به صورت سرّی و آرام می‌خواند و در حالت قیام فقط سورۀ حمد را می‌خواند. * مستحب است در هنگام خواندن تشهد به انگشت سبابه دست راست نگاه کند.

* مستحب است که انگشت سبابه [دست راست] را بلند و کمی آن را کج نماید.

مستحب است که در تشهد پس از اتمام تحیات بلند شود و بیشتر از آن ننشیند. سپس در تشهد آخر می‌نشیند. نشستن در تشهد اخیر چند شکل دارد که همه آن‌ها صحیح هستند: ۱) پای چپ را روی زمین می‌گذارد و روی آن می‌نشیند و آن را از زیر ساق راست در می‌آورد و پای راست را عمود و نشیمنگاه را روی زمین قرار می‌دهد. ۲) پای چپ را روی زمین قرار داده و روی آن می‌نشیند.آن را از طرف راست از زیر ساق پای راست خارج می‌کند و نشیمنگاه را روی زمین می‌گذارد.

۳) پای چپ را روی زمین قرار داده و روی آن می‌نشیند و آن را از طرف راست از بین ساق و زانوی پای راست خارج می‌کند و نشیمنگاه را روی زمین می‌گذارد. فقط در تشهد اخیر که دارای دو تشهد است چنین می‌نشیند. سپس تشهد اول را می‌خواند پس از آن می‌گوید: اللهم صل على محمد وعلى آل محمد ... . * مستحب است که پس از تشهد دوم مقداری از دعاهای مأثور را بخواند: «أعوذ بالله من عذاب النار، وعذاب القبر وفتنة الـمحيا والـممات، وفتنة الـمسيح الدّجال، ... اللهم أني ظلمت نفسي ظلماً كثيراً ولا يغفر الذنوب إلاَّ أنت فاغفر لي مغفرة من عندك وارحمني إنك أنت الغفور الرحيم».

در هنگام نشستن جز در موارد ضروری تکیه دادن بر روی دست مکروه است. سپس دوبار سلام می‌کند. یعنی رو به طرف راست می‌کند و می‌گوید: «السلام عليكم ورحمة الله»در طرف راست نیز این کار را می‌کند. زمانی که سلام داد، در حالیکه هنوز نشسته است شروع به خواندن دعاهای وارده می‌کند. * مستحب است که در هنگام سلام دادن به دو طرف رو کند و طرف راست را بر طرف چپ مقدم دارد. تقدیم طرف چپ بر طرف راست مکروه است.

حرکت دادن دست به طرف راست و چپ یا بلند کردن آن‌ها و قرار دادن دوبارۀ آن‌ها در هنگام سلام دادن مکروه است. نگا: شکل ۵