تبرک و انواع آن

رکن یمانی:

یکی ازستون‌های کعبه واقع درسمت چپ حجرالأسود است، سنت است بدان سلام شود بدون اینکه آن را بوسید. و این فقط مختص همین ستون بوده و سایر ستون‌های دیگر کعبه شامل این حکم نمی‌شوند. چنان که امام ابن قیم /می‌گوید: «بر روی زمین هیچ شیئ وجود ندارد که بتوان آن را بوسید و یا به آن سلام داد و خطا و گناهان را بزداید، غیر از حجرالأسود و رکن یمانی [۱۷۱]» [۱۷۲].

ابن تیمیه می‌گوید: «در دنیا بوسیدن هیچ شیء جامدی مشروع نیست، مگر حجرالأسود» [۱۷۳]. و درمورد مسح کردن می‌گوید: «غیر از حجرالأسود و رکن یمانی هیچ چیز دیگر از کعبه الله مسح نمی‌شود زیرا به اتفاق علماء، پیامبر ج بر هیچ یک از ستون‌های کعبه سلام نکرده است إلا رکن یمانی» [۱۷۴].

شیخ محمد بن ابراهیم در این مورد می‌گوید:«خداوند کعبه را شرافت بخشیده ولی(با این وجود) به آن تبرک جسته نمی‌شود، بنابراین بر آن بوسه زده نمی‌شود مگر حجرالأسود و مسح نمی‌شود مگر آن و رکن یمانی، و هدف از این مسح و بوسه طاعت خداوند تبارک و تعالی به وسیله تبعیت از شرع وی می‌باشد و مراد ازسلام کردن به این دو مورد بدست آوردن برکت از این دو شیء نیست» [۱۷۵].

ابن تیمیه /می‌گوید: «زمانی که پیامبر ج حج کردند بر رکن یمانی سلام نمودند درحالی که بر رکن الشامیین سلام نکردند. برای اینکه آن دو بر قواعد ابراهیم بنا نشده و بیشتر کعبه از سنگ بوده و همچنین ایشان بر حجرالأسود سلام داده و آن را بوسیده است ولی بر رکن یمانی سلام کرده ولی آن را نبوسیده است و درمقام ابراهیم نماز خوانده ولی نه بر آن سلام داده و نه بوسه زده‌است. همگی اینها بر این دلالت دارد که مسح بر چهار طرف کعبه غیر از رکن یمانی و بوسیدن به غیر از حجرالأسود سنت نیست و دلیلی است بر اینکه سلام کردن برمقام ابراهیم یا بوسیدن آن خلاف سنت است» [۱۷۶].

امام نووی /می‌گوید:«مقام ابراهیم نه بوسیده و نه بر آن سلام می‌شود چرا که این کار بدعت است» [۱۷۷]. و ازقتاده حافظ و مفسر اهل بصره روایت شده است که:«ما امرشده‌ایم که نزد مقام ابراهیم نماز بخوانیم ولی امرنشده‌ایم که آن را مسح کنیم» [۱۷۸].

پس آنچه در مورد حجرالأسود جایز است، سلام کردن و بوسیدن آن و آنچه که در در مورد رکن یمانی جایز است، فقط سلام کردن آن صحیح بوده نه چیزی دیگر. یادآوری این نکته ضروری است که بوسیدن حجرالاسود یا سلام کردن بر آن دو، از نوع «تبرک به سنت و پیروی از پیامبر ج» بوده یعنی خیر و برکت در بوسیدن و سلام نمودن حجرالأسود به خاطر خود آنها نیست بلکه به خاطر تقلید از پیامبر ج است. پس بر این اساس بوسه زدن ومسح کردن هیچ کدام از اجزای کعبه مانند دیوار، و ستون و سنگ‌های آن و یا مقام ابراهیم یا در و دیوارمسجد جایز نیست.

[۱۷۱] البته اشتباه نشود، بوسیدن مخصوص حجرالاسود است نه رکن یمانی و منظور ابن قیم هم همین است. چنانکه بعدا از ایشان نقل می‌شود. [۱۷۲] زادالمعاد ۱/۴۸. [۱۷۳] مجموع الفتاوی ۲۷/۷۹. [۱۷۴] اقتضاء الصراط المستقیم ۲/۷۹۹. [۱۷۵] فتاوی ابن ابراهیم ۵/۱۲. [۱۷۶] مجموع الفتاوی ابن تیمیه ۱۷/۴۷۶. [۱۷۷] الأیضاح في المناسك صفحه ۱۳۳. [۱۷۸] تفسیر طبری: ۱/۵۳۷.