تبرک و انواع آن

فضایل مسجدالاقصی:

قبل از آنکه به دستور الله تعالی کعبه جایگزین مسجدالاقصی شود، آنجا قبله اول مسلمانان بود. بنابراین این مسجد دارای فضایل و برکاتی است:

- فضیلت نماز درآن: روایات مختلفی درباره چند برابر شدن ثواب نماز خواندن در آنجا وجود دارد. از جمله پانصد برابر که این ارجح روایات است [۱۹۰]. و یا هزار برابر [۱۹۱]و همچنین به پنجاه هزار برابر [۱۹۲]نیز گفته شده است. ابن قیم در تعلیقی بر این روایت اخیر می‌گوید: «این محال است برای اینکه مسجد پیامبر ج از آن با فضیلت‌تر است و نماز در آن هزار برابر بهتر از تمام مساجد دیگر غیر از مسجدالحرام است» [۱۹۳]و امام ذهبی /آن روایت را منکر دانسته‌‌اند. روایت‌های دیگری غیر از این روایت‌ها نیز وجود دارد.

- مستحب بودن زیارت مسجد الأقصی و جایز بودن سفر به قصد زیارت آن جهت خواندن نماز و دعا و ذکر وق رائت قرآن [۱۹۴].

- مبارک بودن اطراف مسجد الأقصی: چنان که الله تعالی در آیه پنج سوره اسراء می‌فرماید: ﴿سُبۡحَٰنَ ٱلَّذِيٓ أَسۡرَىٰ بِعَبۡدِهِۦ لَيۡلٗا مِّنَ ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِ إِلَى ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡأَقۡصَا ٱلَّذِي بَٰرَكۡنَا حَوۡلَهُۥ﴾[الإسراء: ۱]. یعنی: «منزه است آن [خدایى] كه بنده‏اش را شبانگاهى از مسجد الحرام به‌سوى مسجد الاقصى كه پیرامون آن را بركت داده‏ایم، حرکت داد».

منظور از برکت در اینجا برکت دنیایی است [۱۹۵]. و نیز گفته شده که منظور برکت دینی است برای اینکه مقر انبیاء و صالحان است [۱۹۶].

- از جمله فضایل آن دومین مسجد بر روی زمین بعد از مسجد الحرام بوده که به فاصله چهل سال از آن ساخته شده است. چنان که در صحیحین از ابی ذر سروایت شده است که گفت: «عَنْ أَبِي ذَرٍّ س قَالَ: قُلْتُ: يَا رَسُولَ الله، أَيُّ مَسْجِدٍ وُضِعَ فِي الارْضِ أَوَّلَ؟ قَالَ:«الْمَسْجِدُ الْحَرَامُ». قَالَ: قُلْتُ: ثُمَّ أَيٌّ؟ قَالَ: «الْمَسْجِدُ الاقْصَى». قُلْتُ: كَمْ كَانَ بَيْنَهُمَا؟ قَالَ: «أَرْبَعُونَ سَنَةً، ثُمَّ أَيْنَمَا أَدْرَكَتْكَ الصَّلاةُ بَعْدُ فَصَلِّهْ، فَإِنَّ الْفَضْلَ فِيهِ» [۱۹۷]. ترجمه: «ابوذر سمی‏گوید: پرسیدم: ای رسول خدا! نخستین مسجدی كه روی زمین، ساخته شد، كدام است؟ رسول اكرم جفرمود: «مسجد الحرام». پرسیدم: سپس، ‌كدام مسجد ساخته شد؟ فرمود: «مسجد الاقصی». گفتم: بین ساختن آنها، چند، سال فاصله افتاد؟ فرمود: «چهل سال» و افزود: «هر جا وقت نماز فرا رسید، همانجا نماز بخوان زیرا فضیلت، در همین است»».

- اسراء پیامبر ج به آنجا و سپس عروج او به آسمان.

در سرزمین شام جز مسجدالأقصی، مکانی برای زیارت مشروع نبوده ولی این مشروعیت به معنای مسح و بوسیدن و طواف اجزای مسجد نیست بلکه جهت نماز خواندن در آن و کسب ثواب بیشتر است. لذا سفر به سمت قبر ابراهیم ÷که در شهر الخلیل و جنوب بیت المقدس است جایز نیست. ابن تیمیه /می‌گوید: «هرگز یکی از صحابه به سوی قبر خلیل ÷در شام سفر نکرده‌‌اند بلکه آنها به‌سوی بیت المقدس رفته‌‌اند و در آنجا نماز خوانده و به سمت قبر خلیل ÷نرفته‌‌اند» [۱۹۸].

به طور خلاصه باید گفت؛ مبارک بودن مساجد سه‌گانه همانطور که اشاره شد به خاطر در و دیوار و یا وجود قبور بعضی از اولیاء و انبیاء در نزدیکی آنها نیست. یعنی شخص موحد جهت برخوردار شدن از برکات این مساجد، بایستی به قصد عبادت مشروع به آنجا سفر کند تا از برکات و فضیلت عبادت در آنجا، خصوصا از چندین برابر شدن ثواب نماز برخوردار گردد. و این برکتی است که خداوند تبارک و تعالی در این سه مسجد قرار داده‌است تا مسلمانان جهت عبادت در آنجا نسبت به مساجد دیگر حریص‌تر شوند. و موارد تبرک صحیح عبارتند از: نماز، دعا، قرائت قرآن (در هر سه مسجد)، بوسیدن و سلام کردن بر حجرالأسود، سلام کردن بر رکن یمانی، نماز خواندن پشت مقام ابراهیم، طواف دور کعبه، نوشیدن آب زمزم در مسجدالحرام، و زیارت قبر پیامبر ج و سلام دادن بر وی در مسجدالنبی. و غیر از آن موارد ممنوع است. و در برخی موارد بدعت و گاها از جزو شرک محسوب می‌شوند.

[۱۹۰] ابن تیمیه آن را ترجیح داده‌است- مجموع الفتاوی ۲۷/۸ وابن قیم در کتاب المنارالمنیف في الصحیح والضعیف صفحه ۹۳. [۱۹۱] سنن ابن ماجه ۱/۴۵۱. [۱۹۲] سنن ابن ماجه ۱/۴۵۳. [۱۹۳] المنارالمنیف في الصحیح والضعیف صفحه ۹۳. [۱۹۴] مجموع رسائل کبری ۲/۵۷. [۱۹۵] تفسیر طبری ۱۵/۱۷. [۱۹۶] جامع الإحکام القرآن قرطبی ۱۰/۲۱۲. [۱۹۷] بخاری:۳۳۶۶ مسلم ۱/۳۷۰. [۱۹۸] مجموع الفتاوی ۲۷/۳۳۶.