مبحث سوم مهم‌ترین شخصیت‌های پیرامون حسن بن علی ب
شرایطی که شهادت امیرمؤمنان علی بن ابی‌طالب سرا به دنبال داشت، شرایط سخت و دشواری بود؛ در آن زمان آتش جنگ با معاویه بن ابی‌سفیان سبرافروخته بود. در چنین شرایطی، مردم کوفه، با حسن بن علی سبیعت کردند. [سال ۴۰ هجری، برابر با ۶۶۰ میلادی]. از این‌رو حسن بن علی سفرصت چندانی برای ایجاد دگرگونی و تحول در ساختار اداری حکومت و یا تغییر کارگزاران، نداشت. بنابراین کارگزاران پدرش را بر مسؤولیت‌هایی که داشتند، اِبقا نمود و فقط، والی و کارگزار کوفه را تغییر داد و به جای هانی بن نخعی، مغیره بن نوفل را به عنوان کارگزار کوفه تعیین نمود [۱۰۶۳]. البته این جایگزینی، زمانی روی داد که به سوی معاویه سحرکت کرد. بر مدائن نیز سعد بن مسعود ثقفی، گماشته شد؛ [۱۰۶۴]وی، پیشتر کارگزار علی بن ابی‌طالب سدر مدینه بود [۱۰۶۵]. البته حسن س، تا پایان خلافت خویش و صلح و سازش با معاویه س، در مسؤولیت‌های اداری، از سعد، کار گرفت. در مورد بصره، در برخی از روایات آمده است که عبدالله بن عباس س، از سوی علی بن ابی‌طالب س، والی و کارگزار بصره بود و تا پایان خلافت حسن س، این مسؤولیت را بر عهده داشت و چون حسن و معاویه بصلح نمودند، عبدالله س، از سیاست کناره گرفت و رهسپار مکه شد [۱۰۶۶]تا وقتش را صرف علم و تعلیم نماید. ولایت فارس نیز در دست زیاد بن ابی‌سفیان سبود [۱۰۶۷]. علی س، وی را برای سرکوب آشوب‌گران، به آنجا فرستاده بود و چون بر آنان، پیروز شد، علی ساو را به عنوان کارگزار آنجا تعیین نمود. وی، این مسؤولیت را تا انعقاد صلح حسن و معاویه ببر عهده داشت [۱۰۶۸]. حسن سهمچنین سایر کسانی را که در ساختار حکومتی پدر بزرگوارش، کار می‌کردند، ابقا نمود؛ چنانچه عبدالله بن ابی‌رافع را به عنوان کاتب و منشی، [۱۰۶۹]و شریح بن حارث را به عنوان قاضی کوفه، [۱۰۷۰]و معقل بن قیس ریاحی را به عنوان پاسبان و مسؤول امنیت (رییس پلیس) بر سِمَت‌ها و مسؤولیت‌های پیشینشان، نگاه داشت. یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های پیرامون حسن سدر دوران خلافتش، برادر بزرگوارش، حسین بن علی سبود. بنده، در کتابی مستقل، به شرح حال حسین بن علی سو تحلیل وقایع زندگانی وی خواهم پرداخت. از دیگر اطرافیان حسن سدر دوران خلافتش، می‌توان به قیس بن سعد بن عباده‌ی خزرجی، عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب هاشمی و عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب هاشمی اشاره کرد. اینک به شرح حال این سه شخصیت بزرگوار می‌پردازیم:
[۱۰۶۳] نگا: التبیین فی أنساب القرشیین، ص۸۰-۸۱. تاریخ خلیفة بن خیاط. [۱۰۶۴] أنساب الأشراف (۵/۲۱۴)؛ نهایة الأرب (۲/۲۶۶). [۱۰۶۵] التاریخ الکبیر، از بخاری (۴/۵۰). [۱۰۶۶] الحلة السیراء از قضاعی، به‌نقل از الحسن بن علی، ص۸۶. [۱۰۶۷] الحسن بن علی، ص۸۶. [۱۰۶۸] مروج الذهب (۳/۱۵). [۱۰۶۹] محاضرة الأبرار، از ابن‌العربی (۱/۶۶). [۱۰۷۰] مختصر التاریخ، از کمازرونی، ص۸۰.