۱۱- هنگام تصحیح اخطا طبیعتی را که خطا از آن سرچشمه گرفته، باید در نظر داشت:
برخی از اخطا به گونهای هستند که برطرفکردن آن به صورت کلی امکانپذیر نیست؛ زیرا که خطا در بدو آفرینش در نهاد شخص به ودیعت نهاده شده است و راستکردن کجی آن منجر به فاجعهای میگردد، البته تقلیل و تخفیف آن امکانپذیر است، مانند طبیعت زن که حضرت پیامبر جدر باره آن میفرمایند: زن از استخوان پهلو آفریده شده و هرگز راست نمیشود، اگر با او زندگی میکنی با همین کجی، با او بساز، و اگر بخواهی راستش کنی، میشکند. و (مراد از) شکستن آن همان طلاق اوست [۲۵].
و در روایتی دیگر آمده: به زنان خوبی کنید، همانا آنان از استخوان پهلو آفریده شده اند و کجترین استخوان پهلو بالاترین آن است، اگر بخواهی راستش کنی میشکند و اگر او را به حال خود بگذاری برای همیشه کج میماند، پس به زنان خوبی کنید [۲۶].
علامه ابن حجر میگوید: در این توصیه حضرت پیامبر جاشارۀ لطیفی است به این مطلب که با زنان باید با نرمی برخورد نمود؛ زیرا برخورد مبالغهآمیز موجب شکستن آنان میگردد، و نیز نباید آنان را بر همان کجی رها کرد، از این حدیث فهمیده میشود که هرگاه کجی زنان از آنچه در طبیعت آنان است فراتر رفته و به مرز ارتکاب معاصی و ترک واجبات رسید، نباید آن را به حال خود گذاشت و مطلب حدیث این است که زن را تنها در امور جایز و مباح میتوان به همان کجی فطری او گذاشت، در این حدیث نکاتی دیگر نیز وجود دارد، مانند: مدارا با مردم برای به دستآوردن دلهای ایشان و صبرنمودن بر کجی آنان، و این که هرکس بخواهد آنان را به صورت کلی راست کند از انتفاع و استفاده از آنان محروم میماند، و به این نکته نیز باید توجه داشت که مرد نیاز به همسری دارد، تا موجبات تسکین و آرامش وی را فراهم نماید و در امور زندگی همدم و معین او باشد، گویا حدیث این مطلب را بیان مینماید که انتفاع و استفاده از زن بدون صبر بر کج فطری وی امکانپذیر نیست [۲۷].
[۲۵] مسلم این حدیث را از حضرت ابوهریرهسروایت نموده است، صحیح مسلم، ش: ۱۴۶۸. [۲۶] بخاری به روایت ابوهریرهس، الفتح ش: ۵۱۸۶. [۲۷] فتح ۰ / ۹۵۴.