شبی در میقات - سرگذشت سفر حج بیت الله الحرام

سکونت در منا و تداوم تبعیض

اجرای همه مراحل حرکت، توقف، جابجایی و سکونت در منا با تبعیض قومی آمیخته است. صاحبان شرکت مجری طرح حج ما برای اینکه احتمال برنده شدن آن‌ها بیشتر باشد دارای دو شرکت هستند. و تا از طرفی بتوانند جواز انتقال تعداد زیاد تری از حجاج را اخذ نمایند. از طریق هرکدام از این شرکت‌ها چند صد نفر سهمیه نصیب آن‌ها شده است. به نظر می‌رسید یکی از شرکت‌ها از شرکت‌های قدیمی و اصلی، شرکت دیگر که ما جزء همراهان آن بودیم شرکت دوم و شاید موقتی است و مجازی. صاحبان شرکت نیز اولویتها را به گونه‌ای عیار کرده‌اند که از شرکت اولی کریدِت بیشتری کمایی کنند. به همین جهت حجاج شرکت دوم همیشه در حرکت، جابجایی و سکنی گزیدن و امتیازات از درجه‌ی دوم برخودار می‌شوند. صاحبان آن شاید تمایل چندانی به سرمایه گذاری روی آن ندارند. به همین جهت رضایت و عدم رضایت حجاج تا جایی برای شان مهم است که مشکلی برای شرکت در همین سفر بوجود نیاید. نه مسئولیت شان برای شان مهم است نه هم تبلیغاتی که پیرامون شرکت دوم آن در آینده صورت می‌گیرد. دوستان و نزدیکان خود را در شرکت اولی جابجا کرده‌اند تا از سهولت‌های بیشتری برخوردار باشند. در صورتیکه در حرکت و سکون، در توقف و سکونت به طور طبیعی و به شکل عادلانه، باید اولویت به زن‌ها (خانواده‌ها) سپس به پیرمردان و در آخر به سایر گروه‌ها داده شود.

در مدتی کمتر از نیم ساعت به منا می‌رسیم. در آن وقت شب تقریبا همه خیمه‌های مخیم ۸۵ پر است. جایی خالی کم مانده است.

رؤسای شرکت قبلا افرادی را که در نظر داشتند جابجا کرده‌اند. ما مانده‌ایم و زن‌ها و پیرمردان همراه ما بدون خیمه و بدون جا. با زحمت و جستجو جایی برای استراحت زن‌ها می‌یابیم. زن‌ها در آن جابجا می‌شوند. خیمه مربوط به بنگالی‌ها است. گروه ما در آن شب و شلوغی از آن‌بی خبر. صاحبان شرکت وقتی با اعتراض بنگالی‌ها روبرو می‌شوند و مقاومت زن‌ها را در عدم خروج شان از خیمه بدلیل وجود زنان مسن و مریض می‌بینند، بناچار خیمه‌یی دیگر برای شان فراهم می‌کنند. مناسب نیست ولی چاره‌یی نیست.

مردان نیز در یکی از خیمه‌های تقریبا پر جابجا می‌شوند. البته برای همه جا و مکان مناسبی وجود ندارد. گروه ما در بین دیگران در خیمه‌ی بیست نفری جابجا می‌شوند. پاسی از شب گذشته است. مدت باقیمانده، پس از ادای نماز تهجد فرصتی اندک برای خواب فراهم می‌سازد. چندین بار کارمندان شرکت می‌خواهند که برخی دیگر از حجاج را در بین خیمه جابجا کنند. اما خیمه‌یی که ۲۰ نفر گنجایش دارد ۲۷ نفر در آن جابجا شده است. جایی برای سکونت تعدادی دیگر وجود ندارد. تاکید رؤسا این است که این جا برای عبادت آماده‌ایم. نه استراحت و تفریح. اما آیا عبادت بدون ساعتی استراحت ممکن است. آن‌هم در حالیکه باید آماده‌ی رفتن به عرفات و انجام جمرات و سایر مناسک می‌شدیم.

وقتی در مکه بودیم اگر دستشویی خراب می‌شد و یا سایر امکانات نامناسب می‌بود و مورد اعتراض قرار می‌گرفت جواب شرکت این بود که ما برای عبات آمده‌ایم و نه تفریح و استراحت. اما آیا عبادت بدون جایی مناسب برای غسل و وضو ممکن است. باید در بین کثافات وضو گرفت. نباید غسل انجام داد؟

مشکل اصلی این است که توزیع خیمه‌ها با تبعیض صورت گرفته است. در برخی خیمه ۱۵‌هانفر جابجا شده است. در برخی دیگر سی.

ناظران دولتِ افغانستان هم وجود ندارند تا به بینند چه تبعیضی در توزیع جا و مکان صورت گرفته است. شاید هم ناظر این همه بودند و چشم بسته بودند.

عبادی بودن سفر را وسیله و توجیه گری و منفعت طلبی حداکثر قراردادن و مهیا نکردن مکان و وسایل حمل و نقل مناسب کاری است که صاحبان شرکت پیوسته انجام می‌دهند.

وقتی قرار است که سرپرستی حجاج یا قسمتی از آن به شرکت‌های خصوصی واگذار شود هدف آن این است که خدمات مناسب‌تری از طریق اعمال مدیریت و استخدام معلمین بهتر مهیا گردد. وسایل مناسبتری برای حجاج تهیه شود. سطح خدمات بالا برود. مبلغ زیاد تری از حجاج توسط شرکت‌ها گرفته می‌شود اما سطح خدمات چندان تفاوتی نکرده است.

برخی از شرکت‌ها چند صد دالر بیشتر از مقداری که دولت از حجاج که خودش سرپرستی می‌کرد گرفته‌اند. گاهی این اضافه ستانی به بیشتر از هزار دالر می‌رسد. اما سطح خدمات آن‌ها با خدماتی که از طریق دولت ارائه می‌شود فرقی نکرده و در مواردی پائین‌تر نیز بوده است.

حجاج چاره‌یی جزء این ندارند که مافیای فساد حاکم بر این مهمترین سفر سرنوشت ساز را به دعای سحرگاهی خود ببندند.

یکی از مشکلات شرکت‌ها عدم وجود راهنماهای راه دان است. این پدیده در همه جا مشهود است. شرکت‌های خصوصی از استخدام راهنما خود داری می‌کنند. در قدم دوم اگر راهنما هم وجود داشته باشد سعی می‌کنند از بین نزدیکان خود و اقوام و دوستان خود تعیین و نزدیکان خویش را انتخاب و انتصاب کنند. در صورتیکه برخی از آن‌ها تجربه‌ی سفر حج و حتی سواد درستی ندارند چه برسد به اینکه از علمیت دینی و توانایی مدیریتی برخوردار باشند.

بهر حال در آینده نیز سرپرستی کاروانها به شرکت‌ها واگذار خواهد شد. در این صورت باید ظرفیت، پرسونل و امکانات شرکت‌ها در نظر گرفته شود. اکثریت کسانی که بعد از ما به منا می‌آیند، بیرون از خیمه می‌مانند. نمی‌توانند خیمه‌یی برای سکونت و استراحت بیابند و شب را صبح کنند.

پدیده‌ی سوء مدیریت باعث می‌شود که بسیاری اوقات مناسک به وقت و به شکل آن انجام نشود. تاثیر این سوء مدیریت چنان گسترده است که وقت زیادی از حجاج را می‌گیرد. مدتی صرف گفتگو در باره‌ی آن می‌شود، حجاج را از تفکر، دعا و نیایش باز می‌دارد.