مدیریت جمع آوری کثافات
جمع آوری کثافات و شاید هم مدیریت آن بیشتر توسط کارگران بنگالی، هندی و پاکستانی صورت می‌گیرد. شاید این موضوع به دلیل وجود نیروی کار فراوان این کشورها در سعودی باشد. اما طوریکه همه ما می‌دانیم این گروه‌ها درکشور‌های خودشان اهمیت چندانی به پدیده‌ی بهداشت محیطی نمی‌دهند. شاید اگر مدیریت جمع آوری کثافات به شرکت‌های ترکی سپرده شود مؤثریت بهتری داشته باشد [۶].
باران لحظه به لحظه تشدید می‌شود. سیلاب هم شدید است. قسمتی از وسایل را نیز مرطوب می‌سازد. برخی از حجاج که درون خیمه جایی برای شان میسر نشده و در زیر باران مانده‌اند به طور موقت به خیمه‌ها پناه می‌برند. شدت باران لحظه به لحظه بیشتر‌تر می‌شود. سیلاب ناشی از آن در فضای دو متری راه روهای بین خیمه به جریان می‌افتد.
هجوم بیشتر افراد به درون خیمه‌ها فرصتی برای گفتگو با حجاج و آشنایی با مشکلات آن‌ها میسر و مساعد می‌سازد. این فرصت خوبی است تا با تعدادی بیشتر از حجاج در رابطه با مشلات حج که تا کنون با آن مواجه بوده‌اند صحبت کنیم. این مشکلات محدوده‌ی وسیعی را برای افراد مختلف در بر می‌گیرد. بیشتر این موارد گم کردن راه، عماره‌ها، گم کردن افراد و خیمه‌ها و جدا شدن از همدیگر بوده است. این مشکلات از یک فرد تا فرد دیگر متفاوت است. بستگی به پیری و جوان بودن، با سواد و بی‌سواد بودن، زن بودن و مرد بودن دارد. توانایی و عدم توانایی استفاده از موبایل نیز یکی از فاکتور‌های مهم در بروز و عدم بروز مشکلات است. تجمّع مشکلات راجع به کسانی است که هم مسن‌اند و هم نمی‌توانند از موبایل استفاده کنند. توانایی استفاده از موبایل می‌تواند نقش بسیار مهمی در انجام سفر حجی با خاطر جمعتر داشته باشد.
در این صورت احتمال گم کردن همراهان کم و کمتر می‌شود. در مسجد الحرام زن‌ها می‌توانند جای مناسبی برای عبادت پیدا کنند. در ختم نماز یا طواف همراهان خود را به سادگی بیابند. بدون اینکه سرگردان شوند. در زمان انجام سایر مناسک حج نیز مُبایل می‌تواند به حجاج بسیار کمک کند. این پدیده در مورد زنان از اهمیت ویژه‌یی برخوردار است. بنابراین در هنگام راهنمایی حجاج و آموزش آن‌ها باید به این پدیده توجه جدی و تاکید صورت گیرد تا در صورت امکان حجاج کوشش کنند (بخصوص حجاج زن) تا شیوه‌ی استفاده از موبایل را آموخته و آن را با خود داشته باشند. وجود سیم کارت‌های فراوان و نرخ مناسب مکالمه در سعودی نیز یکی از پدیده‌های است که توانسته است در مدیریت حج تاثیر قابل توجهی داشته باشد.
در ادامه داستان سرگردانی حجاج در هنگام بازگشت از عرفات را بازگو و روایت خواهیم کرد.
[۶] در رابطه با نظافت منی باید گفت که در یک وقت در وادی منی حدود دو ملیون نفر جمع می‌شوند که رفت و آمد برای عابرین نیز در آن خیلی مشکل به نظر می‌رسد. و برای اینکه شلوغی از این نیز بیشتر نشود بلدیه‌ی منی نمی‌خواهد ماشین‌های تنظیف و یا کارگران زیادی را در این منطقه موظف نماید، و به مجرد اینکه حجاج به سوی عرفات حرکت می‌کنند و این ساحه تا اندازه‌ای خالی می‌شود مأمورین نظافت دست به کار شده و تمام ساحه‌ی منی را پاک و منظم می‌کنند. [مصحح]