مهاجرت پرندگان
خداوند متعال می‌فرماید:
﴿أَلَمۡ يَرَوۡاْ إِلَى ٱلطَّيۡرِ مُسَخَّرَٰتٖ فِي جَوِّ ٱلسَّمَآءِ مَا يُمۡسِكُهُنَّ إِلَّا ٱللَّهُۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ٧٩﴾[النحل: ۷۹].
«آیا در مرغان هوا نمی‌نگرید که جو آسمان مسخر آنهاست و بجز خدا کسی نگهبان نیست در این امر برای اهل ایمان نشانی از قدرت حق پدیدار است».
و همچنین می‌فرماید:
﴿أَوَ لَمۡ يَرَوۡاْ إِلَى ٱلطَّيۡرِ فَوۡقَهُمۡ صَٰٓفَّٰتٖ وَيَقۡبِضۡنَۚ مَا يُمۡسِكُهُنَّ إِلَّا ٱلرَّحۡمَٰنُۚ إِنَّهُۥ بِكُلِّ شَيۡءِۢ بَصِيرٌ١٩﴾[الملک: ۱۹].
«آیا مرغ هوا را نمی‌نگرند که بالای سرشان پر گشوده و گاه بی‌حرکت و گاه با حرکت بال پرواز می‌کنند و کسی جز خدای مهربان آنها را در فضا نگاه نمی‌دارد که او به احوال همۀ موجودات کاملاً آگاه است».
آیا در این آیات انگیزه‌ای برای تفکر در آسمان‌ها و زمین وجود ندارد؟ آیا انگیزه‌ای برای تفکر در ظاهر پرندگان آسمانی نیست؟ آیا این آیه‌ای که خداوند متعال انتخاب کرده دلیل بر عظمت او نیست؟
از موقعی که انسان پرندگان را شناخته می‌بیند که به طور کلی این پرندگان در زمستان مخفی شده و در بهار ظاهر می‌شوند. و دانشمندان گفته‌اند که «ده‌ها هزار میلیون از پرندگان هر ساله مهاجرت می‌کنند، مخصوصاً از نیم کره شمالی به نیم کره جنوبی و از همانجا به جنوب آمریکا و جنوب آفریقا مهاجرت می‌کنند اما سرزمین‌هایی که از آن مهاجرت می‌کنند، آمریکای شمالی، اروپا و آسیا می‌باشد این پرندگان از خط استوا به جنوب آفریقا می‌روند». و دانشمندان در تمامی دایره‌المعارف‌های علمی از آن سخن می‌گویند که چگونه به این حقایق علمی رسیده‌اند.
بیش از ۴ میلیون پرنده وجود دارد که در پاهایشان حلقه‌های معدنی که نشانگر هویت و حرکات آنها می‌باشد، قرار داده شده و مجموعه دیگری وجود دارد که ۳ میلیون پرنده می‌باشد و مجموعه سومی شامل ۱۳ میلیون پرنده وجود دارد که هنگامی که کوچک بودند و در لانه‌هایشان قرار داشتند حلقه‌های معدنی در پاهای آنها قرار داده شده تا حرکت آنها از شمال به جنوب را دنبال کنند. و این پیگیری توسط مراکز تحقیقاتی که بین شمال و جنوب کره زمین پراکنده بود انجام می‌گرفت.
نوعی از پرندگان وجود دارد که ۱۴ هزار کیلومتر را در سفر خود طی می‌کنند و نوع دیگری هست که ۱۶ هزار کیلومتر را می‌پیماید و طولانی‌ترین سفری که مجموعه‌ای از پرندگان طی کرده‌اند ۲۲ هزار کیلومتر از منطقه منجمد شمالی به منطقۀ جنوب آفریقا بود. سرعت این پرندگان بین ۴۰ کیلومتر، تا ۱۰۰ کیلومتر در ساعت بود. ولی سرعت باز شکاری در موقعی که به شکارش حمله می‌برد به ۳۶۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد. ملاحظات ثبت شده‌ای بر روی بعضی از انواع پرندگان که بیش از ۲۷۰۰ کیلومتر اوج می‌گرفتند. و بعضی‌ها به ارتفاع ۱۵۰۰ متر و بعضی دیگر به ارتفاع ۴۲۰۰ متر و بعضی‌ها به ارتفاع ۶ هزار متر – ۶ کیلومتر – اوج می‌گیرند و پرندگان جدیدی هستند که به ارتفاع ۱۲ کیلومتری اوج می‌گیرند.
بایستی در سر این پرندگان ساعتی قرار می‌داشت، چون هر ساله در همان وقت و در یک وقت مهاجرت می‌کنند. چه کسی به این پرنده‌ها خبر می‌دهد که وقت مهاجرت رسیده است؟ بایستی یک ساعت زمان سنج در سر هر یک از پرندگان وجود می‌داشت. بعضی از دانشمندان گفته‌اند که: پرندگان قدرت عجیبی برای پیمودن مسافت‌هائی که انجام داده‌اند، دارند و هیچ مخلوقی بر روی زمین در طی کردن مسافت‌های دور قوی‌تر از پرندگان نیست. بخاطر حکمتی که خداوند متعال خواسته است. و عجیب‌ترین عجایب این است که پرندگانی که می‌توانند مسافت‌های طولانی بیش از ۲۰ هزار کیلومتر را بپیمایند، قبل از اینکه مهاجرت کنند چربی‌هایی را در بدن خود ذخیره می‌کنند تا جائی که وزن بعضی از پرندگان به علت این چربی‌ها چند برابر می‌شود. و از این چربی‌ها برای سوخت و انرژی در مسیرهای سخت و طاقت فرسا استفاده می‌کنند. بعضی از دانشمندان فکر می‌کنند که پرندگان توسط شکل‌های ظاهر جغرافیایی مثل رودخانه‌ها و دریاها و کوه‌ها و سواحل، هدایت می‌یابند ولی این نظریه قبلاً باطل شد، چون تمامی پرندگان ساعاتی از شب را پرواز می‌کنند و در روزهای تاریک که چیزی دیده نمی‌شود، پرواز می‌کنند و از هدف خود دور نمی‌شوند.
بعضی دیگر گفته‌اند که توسط خورشید هدایت می‌شوند ولی تجربه ثابت کرده است که وقتی پرنده را از خورشید می‌گیرند باز در مسیر صحیح خود حرکت می‌کند.
بعضی گفته‌اند که توسط گنبد آسمانی یاری می‌شود و هنگامی که او را از گنبد آسمانی گرفتند باز در مسیر همیشگی‌اش می‌رفت. و بعضی دیگر گفته‌اند که پرندگان پیچ و خم‌های راه را در اعماق ذهن خود ثبت می‌کنند. پس یک پرنده را بر روی قرصی مدور قرار دادند تا انعطاف نداشته باشد ولی موفق نشدند.
بعضی از دانشمندان تفسیری را در مورد این نظریه مطرح کرده‌اند ولی دانشمندان جدید کشف کردند که در سر پرندگان یک بافت وجود دارد که حجم آن کم‌تر از نیم میلی متر مربع می‌باشد. که از موادی تشکیل شده که مغناطیس زمین بر آن تأثیر می‌گذارد وقتی که مقداری نخ و ریسمان بر پرنده سوار کردند و موج الکتریکی آنرا برعکس کردند، پرنده به طرف پشت فرار کرد و مسیرش را تغییر داد. این بافتی که بین چشم و مخ پرنده وجود دارد و از میدان مغناطیسی زمین دریافت می‌دارد چیست؟ دانشمندان نظریه دیگری را ارائه داده‌اند و آن اینکه پرندگان توسط ستارگان آسمان هدایت می‌یابند و ای انسانی که هوشیار هستی و درس خوانده، چه بسا که خود نیز نتوانی از طریق ستارگان آسمان راه را بیابی.
در این میدان فقط دو نظر باقی می‌ماند: یکی اینکه هدایت و راه یافتن توسط ستارگان ولی چگونه؟ نمی‌دانیم و کدام ستاره؟ نمی‌دانیم، و نظریه دوم اینکه پرندگان یک بافتی دارند که از میدان مغناطیسی زمین تأثیر می‌گیرد. تا جائی که این مسافت طولانی را طی می‌کند بدون اینکه از هدفش دور شود. اگر حتی یک درجه از هدفش دور شود، قطعاً هزار کیلومتر از هدف اصلیش دور می‌شود.
و این راز همچنان پیچیده مانده است. و این معنای کلام خداوند است که می‌فرماید:
+مَا يُمۡسِكُهُنَّ إِلَّا ٱلرَّحۡمَٰنُۚ إِنَّهُۥ بِكُلِّ شَيۡءِۢ بَصِيرٌ١٩﴾[الملک: ۱۹].
«کسی جز خدای مهربان آنها را در فضا نگاه نمی‌دارد که او به احوال همۀ موجودات کاملاً آگاه است».
پس قطعاً این هدایتی است که خداوند متعال به عهده گرفته است. چیزی که قابل توجه است این است که پرندگان کوچکی که تازه متولد شده‌اند، حلقه‌هایی در پاهای آنها قرار داده شده ودر مسیر خود رها شده‌اند، بعد بدون اینکه بزرگ‌ترها آنها را آموزش بدهند در مسیر صحیح خود قرار گرفتند. چه کسی این قدرت عجیب را در این پرنده کوچک امانت نهاده، تا هدفش را بیابد، خداوند می‌فرماید:
﴿قَالَ رَبُّنَا ٱلَّذِيٓ أَعۡطَىٰ كُلَّ شَيۡءٍ خَلۡقَهُۥ ثُمَّ هَدَىٰ٥٠﴾[طه: ۵۰].
«گفت خدای ما همان کسی است که همۀ موجودات را نعمت وجود بخشیده و سپس هدایتش کرده است».
چیزی که عجیب است این است که خطوط سفر مستقیم نیستند. چگونه است که یک هواپیمای عادی در مسافت چند کیلومتری مسیرش را به گوشه‌ای تغییر می‌دهد در حالی که خط‌های هوایی و خلبان و کمک خلبان و رادارها و نقشه‌ها و تماس‌های مداوم با زمین وجود دارد تا اینکه یک هواپیما در مسیر خود باقی بماند. اما خط‌های سفر پرندگان مستقیم نیست، خطوطی هستند که کجی و انحراف دارند و پیچ و خم دارند چونکه کسی (خداوند) این خطوط را برای آنها رسم کرده و به آنها الهام کرده که در آن مسیر بروند.
بعضی از دانشمندان می‌گویند که: اگر این پرنده یک درجه از هدفش منحرف شود به‌جایی می‌رسد که خیلی دورتر از هدف خودش می‌باشد. که کم‌تر از هزار کیلومتر نمی‌باشد. چه کسی این هدف را راست و استوار کرد؟ علمای زمین شناسی از این نیرویی که پرندگان در پروازشان دارند، در حیرتند.
پرنده‌ای در هواپیمایی گذاشته شد و از زادگاه خودش ۵۰ هزار کیلومتر به طرف شرق یا غرب و یا شمال دور شد و در قفسی که امکان دیدن نداشت گذاشته شد پس بعد از گذشت ده روز به زادگاه خود بازگشت!!...
به همین خاطر خداوند متعال فرموده که:
﴿أَلَمۡ يَرَوۡاْ إِلَى ٱلطَّيۡرِ مُسَخَّرَٰتٖ فِي جَوِّ ٱلسَّمَآءِ مَا يُمۡسِكُهُنَّ إِلَّا ٱللَّهُۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ٧٩﴾[النحل: ۷۹].
«آیا در مرغان هوا نمی‌نگرید که مسخر آنهاست و به جز خدای متعال کسی نگهبان آنها نیست در این امر برای مؤمنان نشانی از قدرت حق هویداست».
معنای این آیه این است که از این طریق ایمان می‌آوری یعنی از طریق نشانه‌های هستی که وجود دارد.
خداوند می‌فرماید:
﴿تِلۡكَ ءَايَٰتُ ٱللَّهِ نَتۡلُوهَا عَلَيۡكَ بِٱلۡحَقِّۖ﴾[الجاثیة: ۶].
«این آیات قرآن که ما به حق بر تو تلاوت می‌کنیم همه ادله قدرت خداست».
* * *