۸- کتب معاجم

هشتمین بخش از کتاب‌های غیرمستقل، کتب معاجم است. معاجم جمع مُعجم که عبارت از کتابی است که احادیث آن بر حسب ترتیب صحابی‌ها یا شهرها یا اساتید یا بر اساس تاریخ وفات اساتید و همچنین بر مبنای فضیلت و تقدم و تأخر آنان در دانش و پرهیزگاری طبقه‌بندی شده و تنظیم شده باشند، معجم‌ها غالباً به ترتیب حروف الفبا هم تنظیم شده‌اند، به این صورت که مؤلف در میان اساتید خود اول از احادیث (ابان) و بعد (ابراهیم) و.. . به همین ترتیب پیش می‌رود، معروف‌ترین معجم‌نویسان عبارتند از ابوالقاسم سلیمان‌ بن احمد [۵۵۲]طبرانی (م ـ ۳۶۰) و ابوعبدالله محمدبن [۵۵۳]احمد ذهبی (م ـ ٧۴۸) و ابن جمیع و ابن قانع و ابوبکر احمدبن ابراهیم اسماعیلی.

سلیمان‌بن احمد طبرانی دارای سه معجم حدیثی است که به معجم‌های «صغیر و متوسط و کبیر» [۵۵۴]موسوم می‌باشند، و همان‌گونه که از مطالعۀ آن‌ها پیداست «معجم صغیر و معجم متوسط» بر اساس نام استادانش و «معجم کبیر» به ترتیب نام صحابی‌ها طبقه‌بندی و تنظیم گردیده است، و این کتب در بردارنده‌ی (۲۵۰۰۰)۵۵۵بیست و پنج هزار حدیث و در قرن هشتم توسط امیر علاءالدین علی بن بلبان [۵۵۶](م ـ ٧۳۱) با ترتیب جدیدی بازنویسی گردیده است.

[۵۵۲] کشف الظنون، کاتب چلبی، ج ۲، ص ۱٧۳٧ و ۱٧۳۶. [۵۵۳] همان. [۵۵۴] همان. [۵۵۵. - توجه: آمار احادیث (۲۵۰۰۰) نیز در همین مرجع است. [۵۵۶] همان.