٩- اجزاء

نهمین بخش از نوشته‌های غیر مستقل اجزاء است. اجزاء جمع جزء که به چندین معنی به کار برده می‌شود:

۱- مجموعه‌ای از احادیث که تنها از یک تن نقل شده باشد، خواه آن شخص از طبقۀ صحابی‌ها باشد [۵۵٧]یا از طبقۀ بعدی مانند «جزء حدیث ابوبکر صدیقس» و «جزء حدیث مالک» به این معنی هر یک از مسندهای صحابی‌ها یک جزء به شمار می‌آید.

۲- مجموعه احادیثی که عموماً [۵۵۸]متعلق به موضوع واحدی باشند مانند جزء فضایل القرآن امام شافعی (م ـ ۲۰۴) و جزء جهاد و زهد عبدالله بن مبارک (م ـ ۱۸۱).

۳- نوشته‌ای که به بررسی اسناد یک حدیث بپردازد مانند جزء «اختیار الاولی في حدیث اختصام الـملأ الاعلی» تألیف ابن رجب حنبلی.

۴- (اربعینات) در حدیث که طبق توضیح کشف الظنون تعدادشان از پنجاه بیشتر است و این اربعین‌نویسی نیز که از روزگاران پیشین رایج گردیده است، شکلی از جزءنویسی است و کاتب چلبی [۵۵٩]در کتاب کشف‌ الظنون، در توضیح «اربعین نووی» نوشته است: «برخی از علما در اصول دین چهل حدیث گرد آورده و شرح نموده‌اند و برخی در فروع دین و جمعی در جهاد و بعضی در زهد و پاره‌ای در ادب و دسته‌ای در خطب «اربعین» نوشته‌اند.

اربعین‌نویسی [۵۶۰]به استناد حدیثی است که از پیامبرجنقل گردیده است. «من حفظ علی امّتی اربعین [۵۶۱] حدیثا مما یحتاجون في امر دینهم، بعثه الله یوم القیامة فقیها عالـماً» که نووی صاحب شرح مسلم فرموده به اتفاق تمام حفاظ حدیث مزبور گرچه به طرق زیادی نقل شده ولی کلاً ضعیف [۵۶۲]هستند ولی علما متفق هستند که در فضایل اعمال عمل به حدیث ضعیف رواست، و صاحب مشکوه نیز از ابن حنبل امام و محدث بزرگ و دارای مسند معروف، نقل کرده که حدیث اربعین هر چند در بین مردم مشهور است ولی سند صحیحی ندارد.

[۵۵٧] علوم الحدیث و مصطلحه، صبحی صالح، ص ۳۰۸. [۵۵۸] همان. [۵۵٩] کشف الظنون، کاتب چلبی، ج ۱، ص ۵۲ و ۵٩ توجه روایت از نووی و مشکوة در علم الحدیث، ص ۱۴۵ دیده می‌شود. [۵۶۰] همان. [۵۶۱] همان. [۵۶۲] همان.