مسجد قبا و نخستین مسجد در مدینه
حضرت علیسسه روز در مکه ماندند تا از جانب رسولالله جسپردههای مردم را که نزد آن حضرت بود به صاحبانش باز گرداند؛ آن گاه با پای پیاده مهاجرت کرد تا در محل «قُبا» به آن حضرت جو ابوبکرسملحق گردید.
پیامبر گرامی اسلام، چهار روز در قُبا اقامت کردند: دوشنبه، سهشنبه، چهارشنبه و پنجشنبه.
مسجد قُبا را بنا کردند و در آن نماز گزاردند، و آن نخستین مسجدی بود که پس از بعثت رسول خدا جبر اساس تقوا ساخته شد.
اکثر مورّخین و سیرهنویسان نوشتهاند که آن حضرت جفقط چهار روز در آنجا ماندند، ولی در صحیح بخاری چهارده روز مذکور است و همین مقرون به صحّت است. در آنجا پیامبر اکرم جبرای اهل قُبا مسجدی بنیاد گذاشت. قطعه زمینی که در آن خرما خشک میکردند، مربوط به حضرت کلثوم بود.
در همان زمین شالودهی مسجد با دست مبارک آن حضرت جریخته شد و در شأن همین مسجد قرآن میگوید:
﴿ لَّمَسۡجِدٌ أُسِّسَ عَلَى ٱلتَّقۡوَىٰ مِنۡ أَوَّلِ يَوۡمٍ أَحَقُّ أَن تَقُومَ فِيهِۚ فِيهِ رِجَالٞ يُحِبُّونَ أَن يَتَطَهَّرُواْۚ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلۡمُطَّهِّرِينَ ١٠٨﴾[التوبة: ۱۰۸].
«مسجدی (مانند مسجد قُبا) که از روز نخست بر پایه‌ی تقوا بنا گردیده است، (و مراد سازندگان آن تنها رضای الله بوده است) سزاوار آن است که در آن برپای ایستی و نماز بگزاری. در آنجا کسانی هستند که می‌خواهند (جسم و روح) خود را (با ادای عبادت درست) پاکیزه دارند و خداوند هم پاکیزگان را دوست می‌دارد».
آن حضرت جنیز در ساختن مسجد همراه با بقیه کار میکرد. هنگام برداشتن سنگهای سنگین، کمر مبارک خم میشد، ارادتمندان و یاران میآمدند و میگفتند:
«پدر و مادر ما قربانت باد! شما خود را زحمت ندهید، ما آنها را حمل میکنیم.»
آنحضرت جدرخواست آنها را قبول میکرد، ولی دوباره سنگی دیگر را حمل مینمود. حضرت عبدالله بن رواحهس، شاعر بود، او نیز با کارگران کار میکرد و چون خسته میشد، این اشعار را میسرود:
أفلح من یعالج المساجدو یقرأ القرآن قائماً و قاعداً و لا یبیت اللیل عنه راقداً.
«کسانی که مسجد میسازند، و در هر حال قرآن میخوانند و شبها بیدار میمانند، رستگارند».
ورود اسلام به قُبا سرآغاز شکوفایی دوران جدیدی از اسلام است. از این جهت مورّخین با اهتمام خاصی تاریخ آن را یادداشت کردهاند. اکثر مورّخین متفقاند که آن حضرت جدر هشتم ربیعالاول سال سیزدهم بعثت مطابق با سپتامبر ۶۲۲ میلادی وارد قُبا شدند [۴۵].
[۴۵] فروغ جاویدان، ص ۳۶۴ ـ ۳۶۵.