۴) اولین دانشگاه اسلامی در مدینه
پیامبر جدر مسجد نبوی به تعلیم شاگردانش میپرداخت، اما آنان افرادی بودند که ساعاتی را از شبانهروز برای تعلیم و تعلّم اختصاص داده بودند و میتوان گفت: مسجد جای عمومیتری بود؛ پیامبر جدر نظر داشت شاگردانی را به صورت شبانهروزی زیر نظر داشته و آنها را هم «تزکیه» نماید و هم «تعلیم» دهد، به این منظور در جنب مسجد و چسبیده به آن سکویی ایجاد شد به نام «صُفّه».
«صفّه» اولین دانشگاه شبانهروزی اسلامی میباشد که رئیس و مدیر آن، رسول اللهجبود و شاگردان نخستین آن نیز جمعی از محبان و شیفتگان پروردگار.
اکثر صحابه با داشتن مشاغل دنیوی از قبیل: تجارت، کار و زراعت را نیز داشتند، ولی افرادی نیز بودند که زندگی خود را فقط وقف عبادت و فراگیری و آموزش از مکتب حیاتبخش اسلام و دانشگاه رسالت کرده بودند. آنان مجرّد بودند و اگر یکی از آنها ازدواج میکرد، میبایست از آن مجموعه خارج میشد.
ابوهریرهسیکی از این افراد بود. وقتی صدقهای برای پیامبر جمیآوردند، تمام آن را برای آنها میفرستاد، و چون به عنوان هدیه طعامی میآوردند، آنان را دعوت میکرد و با آنها مینشست و آن طعام را تناول میکرد [۶۷].
صُفّه، در اصل سایبان و جای سایهدار را میگویند. مسلمانان مستضعفی که جهت یاد گرفتن احادیث قدسیه و شنیدن کلمات نبویه، به بارگاه نبوّت و رسالت تشریف میآوردند، در این محل سکونت اختیار میکردند و مردم آنها را به اصحاب صُفّه یاد میکردند، و یا خانقاه همان «بشیر» و «نذیر» و نبی فقیری بود که به رضا و رغبت خویش، فقیری را بر سلطنت ترجیح میداد.
گروهی از اصحاب صُفّه، ارباب توکل و اصحاب تبتّل نیز بودند که شب و روز جهت «تزکیه» نفس و یاد گرفتن «کتاب» و «حکمت» خدمت آنحضرت جحضور داشته و با تجارت و زراعت سر و کاری نداشتند.
ایشان چشمهای خود را جهت دیدار پرانوار رسولالله جو گوشهایشان را جهت شنیدن کلمات قدسیه و و زبانهای خویش را برای صحبت و معیت آن حضرت جوقف کرده بودند [۶۸].
[۶۷] فروغ جاویدان، ج ۱، ص ۲۷۹. [۶۸] سیرت مصطفی، ج۲، ص ۲۲۴.