پایه های ایمان کامل (ترجمه مختصر شعب الایمان بیهقی)

هفدهمین پایه از پایه‌های ایمان: علم آموختن است

که شامل شناخت باری تعالی و یاد گرفتن آنچه از نزد الله به ما رسیده و علوم نبوی و هر آنچه که پیامبر ج را از دیگران جدا می-کند و همچنین کسب علم شامل آموختن احکام الله تعالی و آنچه که او اقتضاء نموده و شناخت هر چیزی است که احکام از آن صادر می شود مانند قرآن و سنت پیامبر ج و قیاس و راه های اجتهاد و قرآن و سنت که توسط علم علماء حمل می شوند.

الله تعالى می فرماید: ﴿...إِنَّمَا يَخۡشَى ٱللَّهَ مِنۡ عِبَادِهِ ٱلۡعُلَمَٰٓؤُاْۗ...﴾[فاطر: ۲۸]. «... فقط بندگان عالم هستند که از الله خشیه دارند...». و همچنین می فرماید: ﴿...شَهِدَ ٱللَّهُ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ وَأُوْلُواْ ٱلۡعِلۡمِ قَآئِمَۢا بِٱلۡقِسۡطِ...﴾[آل عمران: ۱۸]. «...الله و ملائک و صاحبان علم، گواهی می‌دهند که هیچ پرستش شوندۀ بر حقی جز او وجود نداشته [و همچنین گواهی داده] که او دادگری می نماید...». همچنین می فرماید: ﴿...وَعَلَّمَكَ مَا لَمۡ تَكُن تَعۡلَمُۚ وَكَانَ فَضۡلُ ٱللَّهِ عَلَيۡكَ عَظِيمٗا ١١٣﴾[النساء: ۱۱۳]. «...و چیزی را به تو آموخت که قبلاً از آن شناختی نداشتی و فضل الله بر تو عظیم است». و می فرماید: ﴿...يَرۡفَعِ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنكُمۡ وَٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡعِلۡمَ دَرَجَٰتٖ...﴾[المجادلة: ۱۱]. «...الله به کسانی از شما که ایمان آورده و بهرۀ از علم دارند درجات بزرگی می بخشد...». در جای دیگر می فرماید: ﴿...قُلۡ هَلۡ يَسۡتَوِي ٱلَّذِينَ يَعۡلَمُونَ وَٱلَّذِينَ لَا يَعۡلَمُونَۗ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ ٩﴾[الزمر: ٩]. «... بگو: آیا کسانی‌که می دانند با کسانی‌که نمی‌دانند یکسان هستند [از این سخن] کسی متذکر نمی شود مگر صاحبان خرد».

در صحیحین از عبدالله بن عمرو بن عاصبآمده است که پیامبر ج فرمود: «إِنَّ اللَّهَ لَا يَقْبِضُ الْعِلْمَ انْتِزَاعًا يَنْتَزِعُهُ مِنْ الْعِبَادِ وَلَكِنْ يَقْبِضُ الْعِلْمَ بِقَبْضِ الْعُلَمَاءِ حَتَّى إِذَا لَمْ يُبْقِ عَالِمًا اتَّخَذَ النَّاسُ رُءُوسًا جُهَّالًا فَسُئِلُوا فَأَفْتَوْا بِغَيْرِ عِلْمٍ فَضَلُّوا وَأَضَلُّوا» [۴۵]. «الله علم را از بین بندگانش حذف نمی کند ولی علم را توسط گرفتن علماء دور می کند تا اینکه عالمی باقی نمی ماند و مردم جاهلان را رئیسان خود قرار می دهند و وقتی از آنها سوال می شود به غیر علم فتوا داده و در نتیجه خود گمراه شده و [دیگران] را گمراه می کنند». از ابی هریرهس آمده است که پیامبر ج فرمود: «مَنْ نَفَّسَ عَنْ مُؤْمِنٍ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ الدُّنْيَا نَفَّسَ اللَّهُ عَنْهُ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَمَنْ يَسَّرَ عَلَى مُعْسِرٍ يَسَّرَ اللَّهُ عَلَيْهِ فِى الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ وَمَنْ سَتَرَ مُسْلِمًا سَتَرَهُ اللَّهُ فِى الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ وَاللَّهُ فِى عَوْنِ الْعَبْدِ مَا كَانَ الْعَبْدُ فِى عَوْنِ أَخِيهِ وَمَنْ سَلَكَ طَرِيقًا يَلْتَمِسُ فِيهِ عِلْمًا سَهَّلَ اللَّهُ لَهُ بِهِ طَرِيقًا إِلَى الْجَنَّةِ وَمَا اجْتَمَعَ قَوْمٌ فِى بَيْتٍ مِنْ بُيُوتِ اللَّهِ يَتْلُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَيَتَدَارَسُونَهُ بَيْنَهُمْ إِلاَّ نَزَلَتْ عَلَيْهِمُ السَّكِينَةُ وَغَشِيَتْهُمُ الرَّحْمَةُ وَحَفَّتْهُمُ الْمَلاَئِكَةُ وَذَكَرَهُمُ اللَّهُ فِيمَنْ عِنْدَهُ وَمَنْ بَطَّأَ بِهِ عَمَلُهُ لَمْ يُسْرِعْ بِهِ نَسَبُهُ» [۴۶]. «کسی‌که در دنیا بلائی را از مؤمنی دور سازد، الله بلائی از بلایای روز قیامت را از او دور می سازد، و کسی‌که در مورد کسی‌که می شود [برای او] سخت گیری کرد، آسان بگیرد، خداوند برای او در دنیا و آخرت آسان می گیرد و کسی‌که عیب مسلمانی را بپوشاند، خداوند در دنیا و آخرت [عیب] او را می پوشاند و خداوند در کمک بنده اش است تا زمانی‌که بنده در کمک برادرش باشد و‌ کسی‌که برای کسب علم مسیری را می پیماید، خداوند راهی بسوی بهشت را برای او آسان می نماید و گروهی نیستند که در خانۀ از خانه های خداوند (مساجد) جمع شده و در آن کتاب الله را تلاوت نموده و به تدریس آن بپردازند مگر اینکه خداوند آرامش را بر آنها نازل فرموده و آنان را با رحمت خود در برگرفته و ملائک حول آنان را می پوشانند و ایشان را پیش کسانی‌که نزد وی هستند یاد می فرماید و کسی‌که عملش کوتاه باشد، نسبش او را پیش نمی برد».

[۴۵] صحیح بخاری: ۱۰۰؛ صحیح مسلم: ۶٩٧۱؛ سنن ترمذی: ۲۶۵۲؛ سنن ابن ماجه: ۵۲؛ و شیخ آلبانی سند آن را صحیح دانسته است. [۴۶] صحیح مسلم: ۶٧۴۳-٧۰۲۸؛ سنن ترمذی: ۱۴۲۵-۱۴۲۶- ۱٩۳۰- ۲٩۴۵؛ سنن ابوداود: ۴٩۴۶؛ سنن ابن ماجه: ۲۲۵؛ و شیخ آلبانی سند آن را صحیح دانسته است.