بخش دوم: مقولة اعجاز بلاغی و ادبی قرآن
۱- گروه بی‌شماری از بزرگان ادبیات و بلاغت زبان عربی، اقدام به بیان اعجاز ادبی و بلاغی قرآن کریم نموده و سعی خویش را در پیگیری و جستجوی این وجوه اعجازی مبذول داشته و سرانجام موفق به کشف و استخراج نمونه‌های فراوان در این زمینه شده‌اند که در اثبات معجزه بودن، کفایت می‌کنند.
دانشمندان و بزرگان ادبیات عرب با بهره‌گیری از جنبۀ اعجاز بلاغی و ادبی قرآن کریم، علوم بلاغت ـ معانی، بیان، بدیع ـ را وضع نموده‌اند.
با وجود این، راه کشف و استخراج سایر عناصر و جوانب اعجاز بلاغی و ادبی قرآن کریم، در زمینه‌های مختلف بلاغت و ادب و در تمام سوره‌ها و آیات قرآن کریم، همچنان باز است و به بلندای حیات بشری می‌باشد.
۲- در برابر تحدی و مبارزه‌طلبی قرآن کریم از اعراب، مبنی بر اینکه کتابی همانند قرآن یا ده سورۀ مشابه یا یک سورۀ نظیر آن بیاورند، خاطرنشان می‌کنیم که گرچه اعراب معاصر آن زمان در عصر نزول قرآن، اهل فصاحت و بلاغت فوق‌العاده و برجسته‌ای بودند، هیچ‌گونه برخورد مخالف یا معارض با قرآن را از خود بروز نداده و از این بالاتر حتی نتوانستند ادعا نمایند که قرآن با معلقات هفت‌گانۀ مشهورشان [۷۸]، یا خطبه‌های خطیبان و حکیمان و فصیحانشان، یا کلام مسجع کاهنانشان کمترین مشابهتی دارد؛ و نیز نتوانستند ادعا کنند که حتی پیشرفته‌ترین کلام عرب در آینده هم یارای رسیدن و هم طرازی با سطوح و مجاری کلام قرآنی را خواهند داشت.
۳- ادیبان، بلیغان و سخنوران عرب و غیر عرب که به این زبان تکلم و در آن سررشته و تخصص داشته و در عین حال با اسلام و قرآن، اظهار خصومت و دشمنی نموده‌اند، بعد از سدۀ اولیه صدر اسلام و عرب‌های همزمان نزول قرآن تا عصر کنونی و حاضر نیز همچنان در برابر تحدی قرآن، ناتوان مانده‌اند؛ علیرغم اینکه با جدیدترین تکنیک و شیوه‌های گوناگون، وجوه ادبی و بلاغی قرآن را دریافته‌اند، اما باز هم نه به صورت فردی و نه جمعی نتوانسته‌اند با کلام قرآن به معارضه و رویارویی بپردازند و یا حتی قدمی به هدفشان نزدیک شده باشند؛ بالاتر از آن حتی به کمک پشتیبانان و تأییدکنندگان دلسوزشان نیز قادر به چنین مقابله‌ای نبوده‌اند، گرچه تلاش‌های شبانه‌روزی و بی‌پروایانه‌ای را در جهت پایین آوردن شأن و منزلت اعجاز قرآن و ایجاد شک در آن، از خود بروز داده‌اند؛ اما تلاششان به ناکامی و شکست انجامیده است.
بنابراین از جانب خداوند بر عموم مؤمنان و کافران تأکید شده که قرآن، کتابی بسیار عظیم و معجزه‌ای گرانمایه است؛ لذا هر گاه فردی از کافران و منکران، انصاف به خرج داده و بی‌غرض در آن دقت نماید؛ بی‌گمان خواهد پذیرفت که آن، کلام خداوند است و محمدصنیز همان فرستادۀ صادق و حقیقی پروردگار می‌باشد که قرآن را از طرف او ابلاغ نموده است.
۴- کتاب‌های بسیاری در بیان و ارائۀ گونه‌ها و جنبه‌های متعدد اعجاز بلاغی و ادبی قرآن کریم تألیف گشته، که علاقمندان می‌توانند جهت کسب معلومات بیشتر به آن‌ها مراجه نمایند. [۷۹]
[۷۸] مراد، «مُعلّقات سبة» یعنی هفت قصیده شعری معروف دوران جاهلی مربوط به شاعران مشهور آن زمان، امرؤالقیس، طرفۀ بن العبد، زهیرابن ابی‌سلمی، لبیدبن ربیعۀ، عمروبن کلثوم، حارث‌بن حلّزۀ و عنترۀ‌بن شدّاد می‌باشند (مترجم). [۷۹] از جمله این کتاب‌ها عبارتند از: ۱- الاتقان فی علوم القرآن، تألیف: جلال‌الدین عبدالرحمن سیوطی، ترجمه: سیدمهدی حائری قزوینی ۲- مباحث فی علوم القرآن، تألیف: مناع القطان، مؤسسة الرسالة ۳- قرآن معجزه جاویدان، تألیف: محمد ابوزهره ۴- تصویر فنی در قرآن، تألیف: سید قطب ۵- اعجاز عددی قرآن، تألیف: عبدالرزاق نوفل ۶- طب در قرآن، مرجع پیشین، ... (مترجم).