آوای بهشتیان و غوغای دوزخیان

جدال بیهوده

در نهایت، هر دو گروه به این نتیجه می‌رسندکه مجادله و گلایه به حال هیچ‌یک از آن‌ها سودی ندارد و هر کدام باید گرفتار مکافات عمل خویش شود. گروه مستکبر، علاوه بر بار سنگین زشت‌کاری‌های خود، باید پاسخگوی گمراه نمودن زیردستان خودهم باشند. زیردستان مستضعف نیز سرنوشت مشابهی خواهند داشت. چون از یک طرف بخاطر گناهانشان باید مکافات شوند و از طرف دیگر بخاطر پیروی کورکورانه از مستکبران و گوش به فرمان بودن آن‌ها نیز باید مجازات گردند. گفتنی است به جهت اینکه آن‌ها مستضعف و ناتوان بوده‌اند، رعایت حالشان نخواهد شد. چون خداوند، به آنان نعمت آزادی و بینش عطا فرموده بود، ولی آن‌ها شخصیت خویش را نابود ساختند و نعمت آزادی را از دست داده، تن به بردگی سپردند و بینش و بصیرت خود را فروختند. در نتیجه، هر دو گروه باید با سنگین‌ترین نوعِ مجازات روبرو شوند. آن‌ها زمانی که عذاب را با چشم سر مشاهده می‌کنند بغض گلویشان را می‌فشارد:

﴿وَأَسَرُّواْ ٱلنَّدَامَةَ لَمَّا رَأَوُاْ ٱلۡعَذَابَ﴾

«سعی می‌کنند ندامت خویش را پنهان کنند»‌!.

غم و اندوه، درونشا نرا می‌آزارد ولی قادر نیستند آن را به زبان بیاورند. علاوه بر آن، عذابی بس دشوار و دردناک آن‌ها را در بر می‌گیرد:

﴿وَجَعَلۡنَا ٱلۡأَغۡلَٰلَ فِيٓ أَعۡنَاقِ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ﴾«غل و زنجیر نیز به گردن آن‌ها انداخته می‌شود».

بدینصورت رازهای نهفته‌ی هر دو گروه، آشکار گردید و نتیجه این شد که هم مستکبران و هم مستضعفان، ظالم بوده‌اند، آن یکی بخاطر زورگویی، استثمار و گمراه نمودن دیگران و این یکی بخاطر تنزل از مقام والای انسانی خویش و عدم بهره‌گیری از آزادی و بینش خدادادی و تسلیم شدن در مقابل زروگویان و متجاوزان. بدین‌جهت هر دو، با هم و در کنار هم در عذاب بسر خواهند برد و این است پاداش کرداری که انجام داده‌اند [۶۲].

[۶۲] في ظلال القرآن‌‌‌.