اظهار پشیمانی بر گذشته
انسان مجرم، زمانی که انواع عذاب‌های موعود را در آنجا با چشم سر می‌بیند و از نزدیک لمس می‌کند از شدت حسرت و ندامت، انگشتان دست خود را گاز می‌گیرد. اینجاست که آرزو می‌کند‌ای کاش سربازی از سربازان خدا یا حداقل بنده‌ای از بندگان صالح خدا می‌بود. سرانجام، چون همه چیز را تمام شده می‌بیند، لب به اعتراف می‌گشاید و انگیزه گمراهی خود را اینگونه بیان می‌کند. ﴿وَيَوۡمَ يَعَضُّ ٱلظَّالِمُ عَلَىٰ يَدَيۡهِ يَقُولُ يَٰلَيۡتَنِي ٱتَّخَذۡتُ مَعَ ٱلرَّسُولِ سَبِيلٗا ٢٧ يَٰوَيۡلَتَىٰ لَيۡتَنِي لَمۡ أَتَّخِذۡ فُلَانًا خَلِيلٗا ٢٨ لَّقَدۡ أَضَلَّنِي عَنِ ٱلذِّكۡرِ بَعۡدَ إِذۡ جَآءَنِيۗ وَكَانَ ٱلشَّيۡطَٰنُ لِلۡإِنسَٰنِ خَذُولٗا ٢٩﴾[الفرقان: ۲٧-۲٩].
ترجمه: «و در آن روز، ستمکار، هر دو دست خویش را از شدت حسرت به دندان می‌گزد و می‌گوید: ای کاش! با رسول خدا ج (راه بهشت را) برمی‌گزیدم. ای کاش من فلانی را به دوستی نمی‌گرفتم. بعد از آنکه قرآن بدستم رسیده بود، مرا گمراه کرد. شیطان برای انسان بسیار خوار کننده است».
سید قطب، در ذیل آیات فوق می‌نویسد: سکوتی بر همه‌جا حکمفرماست. فریاد اسف بار و ناله‌های غم‌انگیزش رو به آسمان است. نحوه تعبیر و آهنگ مخصوص آیات، موقف را طولانی‌تر و اثرش را عمیق‌تر می‌نماید، طوریکه خواننده و شنونده، خود را در غم و اندوه و ندامت او شریک احساس می‌کند! ﴿وَيَوۡمَ يَعَضُّ ٱلظَّالِمُ عَلَىٰ يَدَيۡهِ﴾«هر دو دستش را گاز می‌گیرد»،چون یکی کافی نیست، یا ممکن است هربار یکی را پس از دیگری. یا اینکه ندامت را در دستانش احساس و مجسم می‌کند. آنگاه با عصبانیت، هر دو را با هم در دهان فرو برده، گاز می‌گیرد. که این حرکت، بیانگر حالت روانی و درونی انسان، هنگام خشم و غضب است. ﴿يَقُولُ يَٰلَيۡتَنِي ٱتَّخَذۡتُ مَعَ ٱلرَّسُولِ سَبِيلٗا﴾[الفرقان: ۲٧]. «ای کاش راه پیامبر را در پیش گرفته بودم و هیچگاه دامنش را رها نمی‌کردم و بیراهه نمی‌رفتم». پیامبری که دیروز رسالتش را قبول نداشت و بعید می‌دانست که خداوند چنین کسی را بعنوان پیامبر بفرستد ﴿يَٰوَيۡلَتَىٰ لَيۡتَنِي لَمۡ أَتَّخِذۡ فُلَانًا خَلِيلٗا ٢٨﴾[الفرقان: ۲۸]. واژه فلان، دلالت بر فرد غیر معین دارد تا شامل همه کسانی باشد که مردم را از راه خدا و پیروی پیامبران،باز داشته‌اند.
﴿لَّقَدۡ أَضَلَّنِي عَنِ ٱلذِّكۡرِ بَعۡدَ إِذۡ جَآءَنِي﴾.
او مرا از راه قرآن منحرف ساخت. معلوم نیست او شیطان بود یا از معاونین شیطان. ﴿وَكَانَ ٱلشَّيۡطَٰنُ لِلۡإِنسَٰنِ خَذُولٗا﴾حقا که شیطان همواره در صدد رسوا کردن انسان است تا او را در چنین موارد حساس و خطرناک، شرمنده و سرافکنده کند [۶۶].
[۶۶] في ظلال القرآن.