کاوشی پیرامون بهشت و دوزخ

پیشگفتار، شناخت و توضیح

بهشت پاداش بزرگی است که الله متعال آن‌را برای فرمانبرداران و دوستانش آماده نموده است. بهشت نعمت کاملی است که اندک نقصی در آن وجود ندارد و هیچ‌گونه‌ آلودگی‌ای، صفا و پاکی آن‌را تیره‌ و تار نمی‌کند؛ به راستی که آن‌چه الله متعال و پیامبرش در مورد آن خبر داده‌اند، عقل انسان‌ را به حیرت وا‌می‌دارد؛ زیرا تصور این نعمت باارزش و بزرگ، عقل را از درک و فهم آن به ستوه آورده است.

الله متعال در یک حدیث قدسی می‌فرماید:

«أَعْدَدْتُ لِعِبَادِىَ الصَّالِحِينَ مَا لاَ عَيْنٌ رَأَتْ وَلاَ أُذُنٌ سَمِعَتْ وَلاَ خَطَرَ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ.» ثُمَّ قالَ الرَّسُولُ ص: إقرَؤُوا إن شِئتُم: ﴿فَلَا تَعۡلَمُ نَفۡسٞ مَّآ أُخۡفِيَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعۡيُنٖ﴾[السجدة: ۱۷] [۱۴۳].

‏«‏برای بندگان شایسته‌ی خویش چیزهایی آماده کرده‌ام که هیچ چشمی آن‌ها را ندیده و هیچ گوشی آن‌ها را نشنیده و قلب هیچ بشری آن‌ها را تصور نکرده است. سپس پیامبر صفرمود: برای اطمینان این آیه‌ را بخوانید که‌ الله متعال می‌فرماید:

‏«‏‏هیچ کس نمی‌داند که چه چیز شادی‌آفرینی برای ایشان پنهان شده است‏»‏.

عظمت و بزرگی نعمت بهشت در مقایسه با نعمت دنیا ظاهر می‌شود؛ زیرا نعمت‌های دنیوی در برابر نعمت‌های اخروی اندک و بی‌ارزشند و قابل مقایسه نیستند. در صحیح بخاری از سهل بن ساعدیسروایت شده است که رسول الله صفرمود:

«وَمَوْضِعُ سَوْطٍ فِي الْجَنَّةِ خَيْرٌ مِنْ الدُّنْيَا وَمَا فِيهَا» [۱۴۴]

‏«‏جای یک تازیانه -‏در راه الله-‏ در بهشت بهتر از دنیا و آن‌چه در آن است، می‌باشد‏»‏.

در علم و تقدیر الله متعال، ورود به بهشت و رهایی از دوزخ، پیروزی بزرگ و رستگاری کامل بیان می‌شود؛ الله متعال می‌فرماید:

﴿فَمَن زُحۡزِحَ عَنِ ٱلنَّارِ وَأُدۡخِلَ ٱلۡجَنَّةَ فَقَدۡ فَازَۗ﴾[آل‌عمران: ۱۸۵].

‏«‏هرکه از آتش دوزخ دور گردد و به بهشت برده شود، بی‌گمان رستگار می‌شود‏»‏.

﴿وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَا وَمَسَٰكِنَ طَيِّبَةٗ فِي جَنَّٰتِ عَدۡنٖۚ وَرِضۡوَٰنٞ مِّنَ ٱللَّهِ أَكۡبَرُۚ ذَٰلِكَ هُوَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ٧٢﴾[التوبة: ۷۲].

‏«‏‏الله به مردان و زنان باایمان، بوستان هایی وعده داده که از فرودست آن جویبارها روان است و برای همیشه در آن می مانند و نیز مسکن های پاکیزه در باغ های جاوید و خشنودی الله بزرگ تر است. این همان رستگاری بزرگ است.‏»‏

﴿وَمَن يُطِعِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ يُدۡخِلۡهُ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَاۚ وَذَٰلِكَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ١٣﴾[النساء: ۱۳].

‏«‏هرکس از الله و فرستاده‌اش اطاعت کند، الله او را به بوستان‌هایی وارد می‌کند که از فرودست آن جویبارها روان است و برای همیشه در آن می مانند و این رستگاری بزرگ است‏»‏.

[۱۴۳] صحیح بخاری، کتاب بدء الخلق، باب ما جاء فی صفة النار. (به نقل از ابوهریره‌س). فتح الباری (۶/۳۱۸) شماره (۳۲۴۴) [۱۴۴] فتح الباری (۶/۳۱۹) شرح نووی بر صحیح مسلم (۱۷/۱۶۶)